آفت دهانی mouth sores یکی از مشکلات مرسوم است که بسیاری از افراد به آن برخورد می‌کنند و می‌تواند به طور محسوسی بر کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. این مشکل عموماً با ظهور زخم‌های درون دهان همراه است که می‌تواند به دلیل عوامل مختلفی ایجاد شود، از جمله عفونت‌های ویروسی و باکتریایی یا شرایطی مانند نقص‌های ایمنی و بیماری‌های التهابی. آفت‌های دهانی ممکن است باعث محدودیت در خوردن، نوشیدن و حتی صحبت کردن و نیاز به پرستار در منزل شوند. در این مقاله، به بررسی علائم، علت‌ها، انواع مختلف و روش‌های درمان و پیشگیری از آفت دهانی می‌پردازیم.
آفت دهانی canker sore چیست؟
آفت دهانی یک وضعیت التهابی است که با ظهور زخم‌های درون دهان همراه است. زخم دهانی معمولاً در نواحی مختلفی از دهان مانند لثه، داخل گونه‌ها، زبان و لبهای داخلی ظاهر میشود. علایم شایع آن شامل درد، سوزش و ناراحتی در نواحی زخمی می‌باشد. این وضعیت می‌تواند به صورت موقت یا مزمن ظاهر شود و در برخی موارد می‌تواند به مشکلاتی در خوردن، نوشیدن و حتی صحبت کردن منجر شود.
علل ظهور آفت دهانی متنوع هستند از جمله عفونت‌های ویروسی مانند هرپس دهانی، عفونت‌های باکتریایی، آسیب‌هایی مانند زخم خوردگی، حساسیت به برخی مواد خوراکی یا داروها، و شرایط داخلی مانند نقص‌های ایمنی یا بیماری‌های التهابی. برای درمان آفت دهانی، استفاده از داروهای ضد التهابی، ضدعفونی و در برخی موارد آنتی‌بیوتیک‌ها معمول است. همچنین، غرغره کردن آب نمک یا استفاده از مرطوب کننده دهانی می‌تواند به تسکین درد و تسریع در فرآیند بهبود کمک کند.
علائم آفت دهان
علائم آفت دهانی شامل موارد زیر است:
- زخم‌های درون دهان: ظهور زخم‌های کوچک یا بزرگ همانند علائم بیماری بهجت در نواحی مختلف دهان مانند لثه، داخل گونه‌ها، زبان، و لبهای داخلی.
- سوزش و ناراحتی: در نواحی دور زخم‌ها ممکن است حساسیت و سوزش حس شود.
- خونریزی: در برخی موارد، زخم‌های آفت دهانی می‌توانند باعث خونریزی شوند، به خصوص در صورت زخم بزرگ یا عمیق.
- دشواری در خوردن: این زخم ها می‌توانند باعث مشکل در خوردن غذاها یا نوشیدن مایعات شوند، به خصوص اگر در نواحی حساسیت‌زا مانند لثه یا زبان قرار داشته باشند.
- مشکلات در صحبت کردن: زخم‌های آفت دهانی ممکن است باعث محدودیت در حرکت زبان و ایجاد درد و ناراحتی در هنگام صحبت کردن شوند.
- افزایش حساسیت به خوراکی‌ها: زخم‌های آفت دهانی می‌توانند باعث افزایش حساسیت در دهان شود، به خصوص در برابر خوراکی‌های تند و اسیدی.
- علائم عمومی: ممکن است در برخی موارد با تب و خستگی نیز همراه باشد، به ویژه اگر ناشی از یک عفونت باشد.
علت آفت دهان
علت ظهور آفت دهان کودک و بزرگسال می‌تواند متنوع باشد و شامل عوامل زیر است:
- آفت دهانی به دلیل عفونت‌های ویروسی: مانند ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ که باعث ظهور هرپس دهانی (هرپس لبی) میشود.
- عفونت‌های باکتریایی: مثل عفونت‌های باکتریایی موجب شده توسط استرپتوکوک‌ها یا باکتری‌های دیگر.
- آسیب‌های خارجی: مانند زخم خوردگی ناشی از ترکیدگی، تحریک حارجی سطح دهان یا آسیب دیدن از غذاهای خشک، دندان‌های تیز و… .
- عوامل دارویی: حساسیت به برخی داروها می‌تواند آفت دهانی را ایجاد کند.
- عوامل داخلی: مانند نقص‌های ایمنی، بیماری‌های التهابی مزمن مانند لوپوس، بیماری‌های التهابی روده و یا نقص‌های ویتامینی.
- عوامل محیطی: شامل استرس، اختلالات هورمونی و نقص تغذیه که ممکن است به ظهور آفت دهانی مرتبط باشند.
انواع آفت و زخم دهانی canker sore
آفت و زخم‌های دهانی می‌توانند به شکل‌ها و نوع‌های مختلفی ظاهر شوند، که به صورت جدول زیر می باشد:
| هرپسی | معمولی | التهابی | شریانی | |
| علت | عفونت ویروس HSV-1 | استرس و تحریکات خارجی | بیماری التهابی روده | ترک و چین خوردگی |
| ظاهر | زخم های کوچک و دردآور | زخم های کوچک با رویه سفید | زخم های بزرگ با رویه خاکستری و زرد | زخم های متوسط بدون رویه |
| علائم | درد، سوزش، تورم و گاهی خونریزی | درد و سوزش در زبان و دهان | درد شدید، خونریزی و تورم زیاد | احساس تزریق در ناحیه زخم |
| درمان | استفاده از آنتی‌ویروس‌ها | استفاده از محلول‌های آنتی‌باکتریال | داروهای ضد التهابی | نیازی به درمان ندارد |
آفت دهانی هرپسی
- علت: ناشی از عفونت ویروس هرپس سیمپلکس نوع ۱ (HSV-1) و تبخال نوزاد.
- ظاهر: زخم‌های کوچک، متعدد، دردآور، با لبه‌های قرمز و پوسته‌دار در دهان، لبها و اطراف آنها.
- علائم: درد، سوزش، تورم و گاهی خونریزی.
- درمان: استفاده از آنتی‌ویروس‌ها مانند آسیکلوویر، مسکن‌ها و محافظت از زخم‌ها تا خودبخود خوب شوند.
آفت معمولی دهان
- علت: علت دقیق آن مشخص نیست، اما معمولاً به دلیل تحریکات خارجی، استرس، یا عوامل داخلی ایجاد میشود.
- ظاهر: زخم‌های کوچک و گاهی متوسط در دهان، با لبه‌های قرمز، پوشیده از رویه‌ای سفید یا زرد.
- علائم: درد و سوزش، معمولاً در مناطقی مانند زبان، دهان، لثه، گلو و آبسه دندان.
- درمان: استفاده از محلول‌های آنتی‌باکتریال، ضددرد و ضد التهابی محلی، و در برخی موارد استفاده از داروهای ضدویروسی در صورت لزوم.
زخم التهابی دهان
- علت: معمولاً ناشی از بیماری‌های التهابی مانند بیماری التهابی روده، بیماری‌های ایمنی‌مدیته مانند لوپوس، یا عوامل دیگر مانند عفونت‌های باکتریایی.
- ظاهر: زخم‌های بزرگ، عمیق و پوشیده از رویه‌ای خاکستری یا زرد.
- علائم: درد شدید، سوزش، خونریزی و تورم قابل توجه.
- درمان: معمولاً نیاز به درمان موارد اساسی (مانند مدیریت بیماری‌های اساسی) و استفاده از داروهای ضد التهابی و ضدعفونی است.
زخم شریانی دهان
- علت: ناشی از آسیب‌هایی چین خوردگی، ترک، تراشیدگی یا زخمی شدن در دهان.
- ظاهر: زخم‌های کوچک تا متوسط، با لبه‌های منظم و عموماً بدون رویه‌ای خاص.
- علائم: درد معمولاً محدود، سوزش و احساس تزریق در ناحیه زخم.
- درمان: معمولاً خودبخودی بعد از حدود یک هفته با مراقبت‌های دهانی مناسب، اگر آسیب وسیع باشد، ممکن است نیاز به درمان تحت نظر پزشک داشته باشد.
درمان آفت دهان
برای درمان آفت دهانی، روش‌های مختلفی وجود دارد که بسته به نوع و شدت زخم، می‌توانند موثر باشند. در ادامه به بررسی سه روش اصلی درمان آن پرداخته خواهد شد. اولین روش معمولاً استفاده از محلول‌های ضدعفونی و ضد التهابی موضعی است. این محلول‌ها می‌توانند شامل موادی مانند کلرهکسیدین، پراکتیکال یا بنزوات آمونیم باشند که به تسریع در بهبود زخم‌های دهانی کمک می‌کنند و از عفونت و التهابات بیشتر جلوگیری می‌کنند.
دومین روش درمانی استفاده از داروهای ضدویروسی مثل آسیکلوویر است که به خصوص برای زخم‌های هرپسی مؤثر هستند. این داروها با کاهش تکثیر ویروس و کاهش علائم ناشی از عفونت، به بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کنند.
سومین روش شامل استفاده از مسکن‌ها و ضد دردهای موضعی است که به تسکین درد و سوزش زخم‌های دهانی کمک می‌کنند. این مسکن‌ها می‌توانند شامل ژل‌ها یا اسپری‌های دهانی باشند که علاوه بر کاهش درد، می‌توانند به تسکین سریع‌تر سایر علائم آفت دهانی نیز کمک کنند.
به طور کلی، برای بهبود زخم‌های دهانی، اهمیت دارد که به نحوه بهداشت دهان، انتخاب رژیم غذایی مناسب و کاهش استرس نیز توجه شود. در صورتی که زخم‌های دهانی به صورت مداوم و مزمن ظاهر شده و به درمان‌های معمول پاسخ ندهند، مشاوره با پزشک دهان و دندان و یا تخصصی دیگر می‌تواند لازم باشد تا علت اصلی بیماری مشخص و درمان مناسب اعمال شود.
به نقل از وبسایت mayoclinic :
معمولاً برای آفت‌های خفیف که به خودی خود در طی یک یا دو هفته از بین می‌روند، درمان لازم نیست. اما زخم های بزرگ، مداوم یا غیرعادی دردناک اغلب نیاز به مراقبت های پزشکی دارند. تعدادی از گزینه های درمانی وجود دارد.
دهانشویه می کند
اگر چندین زخم شانکر دارید، پزشک ممکن است یک دهانشویه حاوی استروئید دگزامتازون (dek-suh-METH-uh-sown) برای کاهش درد و التهاب یا لیدوکائین برای کاهش درد تجویز کند.محصولات موضعی
محصولات بدون نسخه و نسخه‌ای (خمیرها، کرم‌ها، ژل‌ها یا مایعات) ممکن است به تسکین درد و تسریع بهبودی کمک کنند، اگر روی زخم‌ها به‌محض ظاهر شدن استفاده شوند. برخی از محصولات دارای مواد فعال هستند.داروهای خوراکی
زمانی که زخم های شانکر شدید هستند یا به درمان های موضعی پاسخ نمی دهند، ممکن است از داروهای خوراکی استفاده شود. اینها ممکن است شامل موارد زیر باشد:داروهایی که به طور خاص برای درمان زخم شانکر در نظر گرفته نشده اند، مانند درمان زخم روده سوکرالفات (کارافات) که به عنوان عامل پوشش استفاده می شود و کلشی سین که معمولاً برای درمان نقرس استفاده می شود.
داروهای استروئیدی خوراکی زمانی که زخم های شدید شانکر به درمان های دیگر پاسخ نمی دهند. اما به دلیل عوارض جانبی جدی، آنها معمولا آخرین راه حل هستند.
درمان خانگی آفت دهانی
بطور کلی، درمان خانگی آفت دهانی می‌تواند به تسریع در بهبود زخم‌ها و کاهش علائم مرتبط کمک کند. در ادامه به برخی از روش‌های خانگی معمول برای درمان می‌پردازیم.
درمان آفت دهان محلول آب نمک
استفاده از محلول آب نمک به عنوان ضد التهاب و ضد عفونی کننده موضعی. برای آماده‌سازی، یک نصف قاشق چایخوری نمک را در یک لیوان آب گرم حل کرده و با این محلول دهان خود را چندین بار در روز آبکشی کنید. این کار به کاهش سوزش و التهاب زخم‌ها کمک می‌کند.
عسل برای درمان خانگی آفت دهان
استفاده از عسل طبیعی به عنوان ضد التهاب و ضد باکتری بر روی زخم‌های دهانی. می‌توانید مقداری عسل را با استفاده از انگشت یا نوک قلم به طور مستقیم بر روی زخم‌ها بمالید. عسل همچنین به تسکین درد و بهبود سریع‌تر زخم‌ها کمک می‌کند.
درمان آفت دهان با گلاب
استفاده از گلاب به عنوان ضد التهاب و آرامش‌بخش برای زخم‌های دهانی. می‌توانید یک قاشق چایخوری گلاب را با یک لیوان آب مخلوط کنید و با این محلول دهان خود را چند بار در روز شستشو دهید. این کار به تسکین درد و التهاب زخم‌ها کمک می‌کند.
هر یک از این روش‌ها می‌توانند به عنوان درمان خانگی آفت دهانی مؤثر باشند، اما در صورتی که علائم شدید باشند یا به درمان پاسخ ندهند، بهتر است با پزشک خود مشورت کنید. همچنین، در صورتی که زخم‌های دهانی پس از ۱۴ روز بهبود نیابند یا باعث مشکلات بیشتری مثل خونریزی شوند، نیاز به مشاوره حتمی با پزشک دارید تا درمان مناسب را تعیین کنند.
درمان سریع آفت دهانی
برای درمان سریع آفت دهانی، می‌توانید از روش‌های زیر استفاده کنید که به کاهش درد، سوزش و بهبود زخم‌ها کمک می‌کنند:
استفاده از محلول‌های آنتی‌سپتیک موضعی برای درمان فوری آفت دهان
استفاده از محلول‌های آب نمک، محلول‌های حاوی کلرهکسیدین یا محلول‌های دهانی ضدعفونی کننده می‌تواند به تسریع در بهبود زخم‌های دهانی کمک کند. این محلول‌ها با تمیز کردن منطقه و کاهش عفونت، به تسکین درد و التهاب زخم‌ها کمک می‌کنند.
درمان سریع آفت دهانی با استفاده از داروهای ضدویروسی
در صورت آفت هرپسی، استفاده از داروهای ضدویروسی مانند آسیکلوویر می‌تواند به شدت علائم را کاهش داده و بهبود زخم‌ها را تسریع بخشد. این داروها معمولاً به صورت کرم یا ژل برای استفاده موضعی در دهان موجود هستند.
استفاده از مسکن‌ها و ضد التهاب‌های موضعی برای درمان قطعی آفت دهان
استفاده از مسکن‌های موضعی مانند ژل‌ها یا اسپری‌های حاوی بنزوکائین یا لیدوکائین به تسکین درد و سوزش زخم‌های دهانی کمک می‌کند. همچنین، استفاده از ضد التهاب‌های موضعی مانند گلوکوکورتیکوئیدها نیز می‌تواند به کاهش التهاب و بهبود زخم‌ها کمک کند.
به طور کلی، برای درمان سریع آفت دهانی، اهمیت دارد که نه‌تنها به درمان‌های دارویی بلکه به بهداشت دهانی مناسب، استراحت کافی و اطمینان از دریافت تغذیه مناسب نیز توجه شود. در صورتی که زخم‌های دهانی پس از چند روز بهبود نیابند یا به درمان‌های خانگی و دارویی پاسخ ندهند، بهتر است به متخصص دهان و دندان مراجعه کنید تا دیاگنوز دقیق‌تری از وضعیت خود بگیرید و درمان مناسبی را تجربه کنید.
پیشگیری از افت در دهان
برای پیشگیری و جلوگیری از افت و زخم دهان می توانید از روش های زیر استفاده کنید:
برای جلوگیری از زخم دهانی مراقب رژیم غذایی خود باشید
- از غذاهای محرک پرهیز کنید: غذاهای تند، اسیدی و شور می‌توانند لثه‌ها را تحریک کرده و به ایجاد آفت دهان دامن بزنند. به همین دلیل، بهتر است از مصرف غذاهایی مانند فلفل، مرکبات، گوجه فرنگی، چیپس و آجیل‌های شور خودداری کنید.
- به دنبال غذاهای مغذی باشید: کمبود ویتامین‌ها و مواد معدنی، به ویژه آهن، B12 و اسید فولیک، می‌تواند با ایجاد آفت دهان مرتبط باشد. بنابراین، سعی کنید رژیم غذایی خود را با غذاهای سرشار از این مواد مغذی غنی کنید. گوشت قرمز، مرغ، ماهی، حبوبات، سبزیجات برگ سبز و لبنیات منابع خوبی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی هستند.
رعایت بهداشت دهان و دندان برای جلوگیری از افت دهان
- مسواک زدن و نخ دندان کشیدن منظم: مسواک زدن دو بار در روز و نخ دندان کشیدن یک بار در روز برای از بین بردن باکتری‌ها و پلاک از دهان ضروری است. این کار به سلامت لثه‌ها نیز کمک می‌کند و خطر ابتلا به آفت دهان را کاهش می‌دهد.
- استفاده از مسواک نرم: مسواک‌های سفت می‌توانند لثه‌ها را تحریک کرده و به ایجاد آفت دهان دامن بزنند. به همین دلیل، از مسواک نرم با برس‌های ظریف استفاده کنید.
- استفاده از دهانشویه: استفاده از دهانشویه کودکان ضدعفونی‌کننده می‌تواند به کاهش باکتری‌ها در دهان و جلوگیری از ایجاد آفت دهان کمک کند.
سایر عوامل را کنترل کنید
- استرس را مدیریت کنید: استرس یکی از عوامل شناخته شده در ایجاد آفت دهان است. یوگا، مدیتیشن، تنفس عمیق و ورزش منظم می‌توانند به کاهش سطح استرس و به پیشگیری از دندان قروچه و آفت دهان کمک کنند.
- خواب کافی داشته باشید: کمبود خواب نیز می‌تواند سیستم ایمنی بدن را ضعیف کرده و شما را در برابر آفت دهان آسیب‌پذیرتر کند. سعی کنید هر شب 7 تا 8 ساعت بخوابید.
- از مصرف دخانیات خودداری کنید: سیگار کشیدن و مصرف سایر محصولات دخانی می‌تواند لثه‌ها را تحریک کرده و به ایجاد آفت دهان دامن بزند. ترک سیگار نه تنها از آفت دهان جلوگیری می‌کند، بلکه فواید سلامتی متعددی برای شما به ارمغان می‌آورد.
اگر شما هم مشکل آفت دهان و canker sore را در زندگی خود دارید می توانید با استفاده از روش های گفته شده جلوگیری نمایید و در صورت بروز با استفاده از روش های ذکر شده درمان سریع و فوری را انجام دهید. سالمندان هم می توانند دچار این بیماری شوند برای پیشگیری و مراقبت از افراد مسن و سالخورده از خدمات پرستار سالمند در منزل تهران سلامت اول می توانید کمک بگیرید.
سوالات متداول
1. برای درمان سریع آفت دهانی چه کنیم؟
یکی از راه های درمان سریع و فوری آفت دهانی استفاده از داروهای ضد ویروسی طبق تجویز پزشک می باشد.
2. بهترین درمان خانگی برای زخم و آفت دهانی چیست؟
استفاده از گلاب و محلول اب نمک بهترین روش درمان آفت دهان در خانه می باشد.
