بزرگترین عضو داخلی بدن را می‌توان کبد محسوب کرد. کبد وظیفه هضم غذا، ساختن پروتئین مورد نیاز بدن، پاکسازی، سم‌زدایی و فیلتراسیون بدن را برعهده دارد. این بافت و یا غده بزرگ بدن از هپاتوسیت‌ها تشکیل شده است و وزنی حدود 1.5 کیلوگرم دارد. کبد چرب از جمله بیماری‌های است که علائم آشکاری ندارد و ممکن است تا مدت‌ها پنهان بماند. در این مقاله از خدمات پرستاری سلامت اول به بررسی، علائم و علت کبد چرب می‌پردازیم و برای ارائه خدمات مراقبت و پرستار بیمار را پیشنهاد میکنیم.
در بافت کبد وجود چربی امری طبیعی است و چیزی حدود 5 تا 10 درصد چربی در بافت کبد وجود دارد. بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که میزان چربی از 5 تا 10 درصد وزن کبد بیشتر شود. در این حالت سوخت و ساز چربی‌های بدن با مشکل مواجه شده است و چربی‌ها در بافت کبد ذخیره می‌شوند.
کبد چرب چیست؟
در بافت کبد وجود چربی امری طبیعی است و چیزی حدود 5 تا 10 درصد چربی در بافت کبد وجود دارد. بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که میزان چربی از 5 تا 10 درصد وزن کبد بیشتر شود. در این حالت سوخت و ساز چربی‌های بدن با مشکل مواجه شده است و چربی‌ها در بافت کبد ذخیره می‌شوند.
عدم تشخیص به موقع و یافتن علت کبد چرب، به مرور زمان باعث ایجاد التهاب در کبد و تشکیل باندهای فیبروز در آن می‌شود. در ادامه نارسایی کبد و سیروز کبدی اتفاق می‌افتد و بسیاری از واکنش‌های شیمیایی پیچیده در بدن با مشکل مواجه می‌شود.
پیشنهاد مقاله: سن بروز بیماری کبد چرب، علائم و نشانه های آن
انواع کبد چرب
کبد چرب، با توجه به مصرف الکل و یا عدم مصرف الکل در فرد بیمار به دو گروه تقسیم شده و هر کدام از این دو گروه، خود شامل تقسیم‌بندی‌های دیگری است که در ادامه بیان می‌شود.
کبد چرب الکلی (AFLD)
- کبد چرب الکلی ساده (AFLD)
- استئوهپاتیت الکلی (ASH
کبد چرب غیر الکلی (NAFLD)
- کبد چرب غیر الکلی ساده (NAFLD)
- استئوهپاتیت غیر الکلی (NASH)
- کبد چرب حاد بارداری (AFLP)
انواع گرید کبد چرب
گرید کبد چرب به تجمع چربی در بافت کبد اطلاق می‌شود که ممکن است در سه نوع اصلی طبقه‌بندی شود: گرید 1 که به عنوان گرید ساده یا نامه‌آور نیز شناخته می‌شود، گرید 2 که به عنوان گرید متوسط یا معتدل نامیده می‌شود، و گرید 3 که به عنوان گرید شدید یا شدید تشخیص داده می‌شود. در گرید 1، تجمع چربی معمولاً بدون علائم اختلال جدی اتفاق می‌افتد. در گرید 2، علائمی مانند التهاب کبدی و تورم ملتحمه‌ی غشائی رخ می‌دهد. در گرید 3، خطر ابتلا به بیماری‌های جدی کبدی مانند سیروز افزایش می‌یابد. انتظامات غذایی، وزن‌کم کردن و کنترل بیماری‌های همزمان از جمله اقداماتی هستند که برای کاهش و مدیریت گرید کبد چرب توصیه می‌شود.
کبد چرب را با توجه به میزان پیشرفت بیماری در 5 گرید مختلف دسته‌بندی می‌کنند.
کبد چرب گرید 1:
در این گرید اگر فرد بیمار، برنامه غذایی و سبک زندگی خود را تغییر دهد، می‌تواند بیماری را درمان کرده و کبدی سالم داشته باشد.
کبد چرب گرید 2:
اغلب افراد که بیماری کبد چرب دارند، با کبد چرب گرید 2 روبرو هستند، درمان به موقع در این گرید ضروری است که بیماری به درجات بالاتر نرسد.
کبد چرب گرید 3:
حالت خطرناکی از بیماری کبد چرب که نیاز به درمان فوری دارد. در این حالت علائم کبد چرب به راحتی قابل مشاهده است و بافت کبد و دیافراگم دچار مشکل شده‌اند.
کبد چرب گرید 4:
در گرید 4 کبد چرب، سیروز کبدی پیش می‌آید. در این حالت کبد به شکل نرمال نیست و سلول‌های فیبروتیک که شبیه زخم هستند، جای سلول‌های کبدی سالم را می‌گیرند.
کبد چرب گرید 5:
در این گرید، سرطان کبد اتفاق می‌افتد و نوع پیشرفته بیماری کبد چرب است. تنها راه درمان نیز شیمی درمانی و پیوند کبد است.
پیشنهاد مقاله: کبد چرب در سالمندان چه علایمی دارد و چگونه قابل کنترل و درمان است؟
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
بیماری کبد چرب از گرید 3 به بعد خطرناک محسوب می‌شود. در گرید 3، 4 و 5 میزان تجمع چربی در بافت کبد زیاد شده است و مشکلاتی در عملکرد کبد به وجود آمده است. درمان فوری کبد چرب برای این سه گرید در دستور کار قرار می‌گیرد.
علائم کبد چرب
بیماری کبد چرب در بسیاری مواقع علامت و نشانه‌ای ندارد و به همین دلیل در علم پزشکی، تشخیص به موقع و پیدا کردن علت کبد چرب، اهمیت بسیار بالایی برای درمان دارد. برخی از علائم کبد چرب عبارتند از:
- علائم اولیه شامل: خستگی زیاد، درد و ناراحتی در قسمت بالا و سمت راست شکم
- کاهش اشتها و کم شدن وزن بدون دلیل خاصی
- عدم توانایی در تمرکز
- ضعف، ناتوانی، خستگی و گیجی
- خون دماغ شدن
- ایجاد خارش‌های پوستی
- ورم شکم ( تجم مایع درون شکم)
از علائم کبد چرب در چهره نیز می‌توان به زردی پوست، ایجاد لکه‌های قهوه‌ای روی پوست و زرد شدن سفیدی چشم اشاره کرد.
درمان کبد چرب
در صورت تشخیص کبد چرب در مراحل ابتدایی (گرید 1 و 2)، سبک زندگی و برنامه غذایی فرد بیمار برای یافتن علت کبد چرب مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این حالت انجام کارهایی زیر در درمان بسیار موثر است.
- کاهش میزان کربوهیدارت در رژیم غذایی
- عدم استفاده از الکل
- پاکسازی کبد با مصرف بیشتر سبزیجات، پرتئین و چربی‌های مناسب
- کاهش مصرف غذهای منجمد، سس‌‌ها و چاشنی‌ها، آبیموه‌های صنعتی و نوشابه، شیرینی و غلات
- افزایش فعالیت بدنی حداقل 1 ساعت در روز
- کاهش وزن
هنگامی که گرید کبد چرب پیشرفت کند، روش درمان با توجه به تشخیص پزشک متخصص، از درمان دارویی تا درمان فوری کبد چرب با جراحی و پیوند کبد متفاوت است.
پیشنهاد مقاله: آشنایی با خواص کبد چرب
برای کبد چرب چی بخوریم؟
در حالت کلی داشتن رژیم غذایی سالم که شامل مواد مغذی باشد، برای درمان کبد چرب مفید است. بهتر است رژیم غذایی فرد بیمار شامل مواد زیر باشد:
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- آجیل و غلات کامل
- شیر بادام یا شیر کم‌چرب
- قهوه بدون خامه و شکر
- آب فراوان
- غذاهای سرشار از ویتامین E مثل اسفناج، فلفل دلمه قرمز و …
جمع‌بندی
کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که بافت چربی کبد از میزان نرمال بیشتر شده و کبد از حالت عادی خارج می‌شود. اگر کبد چرب در مراحل اولیه تشخیص داده شود، درمان راحت‌تر است و تغییر سبک زندگی و برنامه غذایی به درمان کبد چرب می‌انجامد. کبد چرب در مراحل پیشرفته، نیاز به درمان‌هایی مانند مصرف دارو، شیمی درمانی و یا جراحی دارد.
سوالات متداول
برای کبد چرب چی بخوریم؟
- میوه‌ها و سبزیجات تازه
- آجیل و غلات کامل
- شیر بادام یا شیر کم‌چرب
- قهوه بدون خامه و شکر
- آب فراوان
- غذاهای سرشار از ویتامین E مثل اسفناج، فلفل دلمه قرمز
کبد چرب را چگونه درمان کنیم؟
در صورت تشخیص کبد چرب در مراحل ابتدایی (گرید 1 و 2)، سبک زندگی و برنامه غذایی فرد بیمار برای یافتن علت کبد چرب مورد بررسی قرار می‌گیرد. در این حالت انجام کارهایی زیر در درمان بسیار موثر است. هنگامی که گرید کبد چرب پیشرفت کند، روش درمان با توجه به تشخیص پزشک متخصص، از درمان دارویی تا درمان فوری کبد چرب با جراحی و پیوند کبد متفاوت است.
کدام گرید کبد چرب خطرناک است؟
بیماری کبد چرب از گرید 3 به بعد خطرناک محسوب می‌شود. در گرید 3، 4 و 5 میزان تجمع چربی در بافت کبد زیاد شده است و مشکلاتی در عملکرد کبد به وجود آمده است. درمان فوری کبد چرب برای این سه گرید در دستور کار قرار می‌گیرد.
کبد چرب چیست؟
در بافت کبد وجود چربی امری طبیعی است و چیزی حدود 5 تا 10 درصد چربی در بافت کبد وجود دارد. بیماری کبد چرب زمانی رخ می‌دهد که میزان چربی از 5 تا 10 درصد وزن کبد بیشتر شود. در این حالت سوخت و ساز چربی‌های بدن با مشکل مواجه شده است و چربی‌ها در بافت کبد ذخیره می‌شوند.
