زخم معده یا Ulcers، یکی از بیماریهای گوارشی بوده که با جراحات دردناکی در آستر معده همراه است. این بیماری که با نام زخم گوارشی نیز شناخته میشود؛ از مهمترین نشانههای ایجاد دردهای مداوم و همچنین، استفراغ خونی است. این زخم، که علاوه بر معده میتواند بر روی رودههای فرد نیز تاثیر بگذارد؛ زمانی به وجود میآید که آن لایه مخاطی ضخیم که از معده در برابر شیره گوارشی محافظت مینماید، نازک گردد.
به همین دلیل، اسیدهای گوارشی میتوانند بافتی را که بر روی معده قرار گرفته است را خورده و باعث ایجاد شدن زخم در معده گردند. برای اینکه از تشدید شدن این بیماری جلوگیری کنید؛ بهتر است هر چه سریعتر برای درمان آن اقدام نمایید. افراد مبتلا به زخم معده برای درمان و همچنین داشتن یک زندگی سالم میتوانند از تجربیات پرستار بیمار استفاده کرده و از خدمات تخصصی آنها بهرهمند گردید.
علت زخم معده
زخم معده، زمانی ایجاد میشود که اسید موجود در داخل دستگاه گوارش، سطح داخلی معده یا روده کوچک را از بین ببرد. زخم معده میتواند باعث ایجاد دردهای شدید شده و در نهایت دچار خونریزی شود. از مهمترین دلایل ایجاد این بیماری میتوان به موارد زیر اشاره نمود:
باکتری هلیکوباکتر پیلوری (H. pylori)
یکی از علل ایجاد زخم معده، باکتری هلیکوباکتر پیلوری بوده که در درون معده زندگی مینماید. با توجه به اینکه این باکتری میتواند باعث ایجاد عفونت در معده شود؛ بنابراین به راحتی میتواند کنترل سیستم ایمنی را انجام دهد. درصورتیکه در بیماری عفونت حاصل از این باکتری بیش از حد معمول تکثیر گردد، بر روی مخاط معده اثر گذاشته و باعث ایجاد التهاباتی در معده و در نتیجه زخم معده میگردد. پرستار در منزل، میتواند با کمک نمودن به بیمار شما با استفاده از تجربیات خود، باعث شود که فرد کیفیت زندگی خود را افزایش دهد.
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs)
یکی دیگر از دلایلی که میتواند باعث ایجاد زخم معده در فرد شود، مصرف بیش از حد انواع داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مانند آسپرین، ایبوپروفن و ناپروکسن است. استفاده از این داروها باعث میشود که در هنگام برخورد با معده، یک تحریکی در پوشش معده رخ داده و مخاط آن قسمت را از بین میبرند. و در نهایت باعث ایجاد این بیماری میگردد. بهتر است بدانید که بیشتر از 50 درصد ایجاد زخمهای گوارشی، به دلیل استفاده بیش از حد و طولانی مدت از این داروهای ضد التهابی است.
استرس شدید
داشتن استرس فیزیولوژیکی، یکی دیگر از مواردی است که میتواند باعث ایجاد زخم معده در فرد شود. زیرا داشتن استرس شدید میتواند باعث ایجاد تغییراتی در میزان PH بدن شده و در نتیجه میزان ترشح اسید معده را افزایش دهد. یکی از مواردی که باید به آن توجه داشته باشید این است که زخمهای معدهای که بر اثر استرس ایجاد میشوند نسبت به زخمهای معده معمولی، با سرعت بالاتری ایجاد میگردند.
سندرم زولینگر-الیسون
سندرم زولینگر- الیسون که از دلایل به وجود آورنده بیماری زخم معده است، از موارد کمتر شایع بوده که با توجه به تحقیقات صورت گرفته، میتوان به این نتیجه رسید؛ افرادی که دارای سندرم زولینگر- الیسون هستند، در صورتی که ترشح اسید معده در آنها افزایش پیدا نماید ممکن است به بیماریهای گوارشی دیگر مبتلا شوند.
چه چیزی باعث زخم معده میشود؟
زخم معده، میتواند بر اثر عوامل زیادی مانند باکتریهای موجود در معده، استرش شدید و همچنین، استفاده بیش از حد داروهای ضد التهابی ایجاد گردد. علاوه بر این عوامل، موارد دیگری مانند استعمال سیگار و دخانیات وجود دارد که میتواند به پوشش معده آسیب رسانده و باعث کاهش رسیدن جریان خون به معده شود.
علائم و نشانه های زخم معده شدید
بهطورکلی، ممکن است فرد دچار زخم معده شده باشد ولی علائمی از خود ایجاد نکند. ولی در صورتی که دچار علائم زیر شدید میتوانید متوجه شوید که به معده درد عصبی دچار هستید و برای درمان آن اقدام کنید:
- ایجاد تهوع و استفراغ
- کاهش اشتها
- احساس درد شدید در اطراف معده که جز اصلیترین دلایل و علائم زخم معده است.
- احساس درد در معده هنگام خوردن غذا به علت ترشح اسید زیاد
- کاهش وزن ناگهانی و بی دلیل
- مشاهده خون در استفراغ
- مشاهده خون تیره در مدفوع
- داشتن نشانههای کم خونی مانند سبکی سر
- ایجاد شوک که به عنوان فوریتهای پزشکی شناخته میشود.
- داشتن سوءهاضمه که باعث ایجاد درد و ناراحتی در اطراف معده فرد میشود.
- سوزش و ایجاد درد در معده
- نفخ شکم
- ریفلاکس اسید و یا آروغ زدن
- استفراغ قهوهای و یا خونی
- کاهش وزن ناگهانی
- ایجاد دردهای شدید در قسمتهایی از شکم
روش های تشخیص زخم معده
پزشکان برای این که بتوانند علت دقیق این بیماری گوارشی را تشخیص دهند. تشخیص به موقع این علائم و بیماری باعث میشود که بیمار بتواند برای درمان اقدام نماید. و همچنین پزشک با تشخیص علت این بیماری میتواند راه درمان مناسبی را تجویز کند. در صورتی که علائم این بیماری زود تشخیص داده نشده و مورد درمان قرار نگیرد ممکن است عوارض جدیتری را برای فرد به وجود آورد. با استفاده از روشهای زیر برای درمان قطعی زخم معده عمل میکنند:
انجام معاینات بالینی
اولین مرحله از تشخیص بیماری زخم معده، پزشک متخصص معایناتی در ناحیه شکم فرد انجام میدهد تا مواردی مانند دردهای شکمی، نفخ، دردهای مبهم و همچنین دردهای کرامپی مانند گرفتگیهای متناوب را بررسی نماید.
آندوسکوپی گوارشی
یکی از روشهایی که برای تشخیص این بیماری مورد استفاده قرار میگیرد، انجام آندوسکوپیهای گوارشی است که در بیمارستانها و یا کلینیکهای تخصصی انجام میدهند. مدت زمان این تست، 20 دقیقه بوده که برای این که بیمار در هنگام انجام آزمایش دچار درد و ناراحتی نشود، یک داروی بیحسی را به گلوی بیمار اسپری میکنند.
تست مدفوع
تست مدفوع، یکی دیگر از روشهایی است که برای تشخیص علائم زخم معده مورد استفاده قرار میگیرد. این روش به این صورت انجام میشود که از مدفوع فرد بیمار نمونه گرفته شده و آن را در آزمایشگاه مورد بررسی قرار میدهند. تا ببینند در آن باکتری هلیکوباکترپیلوری که عامل عفونت است وجود دارد یا خیر.
آزمایش خون
از دیگر روشهایی که پزشکان برای تشخیص علائم مربوط به زخمهای ایجاد شده در معده انجام میدهند، آزمایش خون است. در این روش از شناسایی، یک نمونهی خونی از بیمار میگیرند و آن را در آزمایشگاههای تشخیص طبی مورد بررسی قرار میدهند. آنها نمونه خون را از نظر وجود انواع آنتیبادیهای ضد باکتری هلیکوباکتر پیلوری بررسی نموده تا علت آن را تشخیص دهند.
تستهای تنفسی
تستهای تنفسی که در بیمارستانها و یا کلینیکهای تخصصی از بیمار گرفته میشود؛ یکی دیگر از روشهایی است که برای تشخیص بیماری زخم معده انجام میگردد. در این تست، یک لیوان حاوی ماده تشخیصی به بیمار داده میشود تا بنوشد، سپس بعد از نوشیدن مایع هوای بازدم بیمار را با فوت نمودن در داخل یک بادکنک طبی دریافت مینمایند. برای بررسی این بیماری، بعد از این که هوای بازدم فرد را آزمایش کردند، اگر مقدار دیاکسید کربن بیشتر از حد مجاز بوده، نشان میدهد که فرد به باکتری H. Pylori مبتلا است.
تست بیوپسی
از دیگر آزمایشهایی که در بیمارستانها برای تشخیص این بیماری انجام میشود، تست بیوپسی است. اگر پزشک در هنگام انجام آندوسکوپی برای بیمار، جراحات مشکوکی عفونت باکتری H. Pylori را مشاهده کند، تست بیوپسی را انجام میدهد. در این روش، مقداری از نمونه بافتی قسمت آسیب دیده مشکوک را برداشته و برای آزمایشها و بررسیهای بیشتر به آزمایشگاههای طبی میبرند.
راه های درمان زخم معده
برای درمان زخم معده، در ابتدا باید علت آن مشخص گردد. بعد از آن، پزشک متخصص میتواند با استفاده از روشهای درمانی مناسب شخص، فرد بیمار را درمان نماید. در ادامه به بررسی انواع روشهای درمانی علائم زخم معده میپردازیم:
درمانهای دارویی
یکی از روشهایی که میتوان با استفاده از آن به درمان علائم ناشی از این بیماری پرداخت، مصرف دارو است. این روش که یک روش غیر جراحی است توسط پزشکهای فوق گوارش با بررسی علت بیماری تجویز میگردد. از مهمترین داروهای مورد استفاده در زخم معده عبارتاند از:
آنتیبیوتیک: یکی از داروهای تجویز شده توسط پزشک برای کاهش علائم این بیماری است.از انواع این داروها میتوان به کلاریترومایسین (clarithromycin)، تتراسایکلین (tetracycline)، مترونیدازول (metronidazole) و آموکسی سیلین (amoxicillin) اشاره نمود که میتوانند به درمان عفونتهای ناشی از باکتری موجود در معده بپردازند.
مسدودکنندههای گیرنده هیستامین: نوع دیگری از داروها برای بیماری زخم معده، مسدودکنندههای گیرنده هیستامین هستند که با نام بلوکرهای H2 نیز شناخته میشوند. از انواع این داروها عبارتاند از فاموتیدین(famotidine)، نیزاتیدین (nizatidine) و سایمتیدین (cimetidine) که به عنوان مسدود کننده اسید معده عمل میکنند.
مهارکننده پمپ پروتون (PPIs): داروهای مهار کننده پمپ پروتئین، که به عنوان محافظت کننده برای پوشش معده و همچنین، کاهش اسید معده عمل میکنند عبارتاند از رابپرازول(esomeprazole)، امپرازول (omeprazole) و اسومپرازول (rabeprazole)
داروهای محافظت کننده سلولی: یکی دیگر از مهمترین داروها برای درمان زخم معده، داروهای محافظت کننده سلولی است. این داروها مانند سوکرالفات (sucralfate) و میزوپروستول (misoprostol) میتوانند از پوشش معده محافظت نموده و به درمان این بیماری بپردازند.
آنتیاسیدها: از دیگر داروهای زخم معده که میتوانند به کاهش علائم بیماری و همچنین خنثی نمودن اسید معده کمک کنند، آنتی اسیدها هستند. در نظر داشته باشید که همه داروهای بهبود دهنده علائم این بیماری دارای عوارضی مانند اسهال، سرگیجه، سردرد، شکم درد و حالت تهوع است. در نظر داشته باشید که این علائم موقتی بوده ولی در صورتی که عوارض بیشتری را در اثر استفاده از این داروها مشاهده کردید به پزشک مراجعه نمایید.
درمان با استفاده از جراحی
گاهی اوقات ممکن است برای درمان علائم ناشی از این بیماری نیاز به جراحی باشد. ولی استفاده از این روش نادر بوده و در مواردی که در ادامه ذکر میکنیم میتواند به جراحی نیاز باشد.
- در صورتی که با استفاده از روشهای درمانی دیگر بیماری بهبود نیابد.
- بیماری عود کرده و علائم آن افزایش پیدا کند.
- ایجاد خونریزی
- علائم ناشی از آن باعث ایجاد سوراخی در معده گردد.
- در صورتی که مانع از ورود غذا از معده به روده باریک شود.
- برداشتن بخشی از زخم و یا کل آن
- عمل جراحی برای بستن شریان خونریزی کننده
- قطع نمودن منبع عصبی معده برای این که تولید اسید معده را کاهش دهند.
روشهای درمان خانگی زخم معده
یکی دیگر از روشهایی که میتوانید با استفاده از آن به بهبود زخم معده خود کمک نمایید، استفاده از روشهای خانگی است. از مهمترین روشهای درمان خانگی میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- داشتن یک رژیم غذایی مناسب در برنامه روزانه خود
- دوری از بیدار ماندنهای طولانی مدت
- استفاده از داروهای مسکن با تجویز و مشورت پزشک متخصص
- انجام فعالیتهای ورزشی مانند پیادهروی، که مناسبترین روش برای حفظ سلامت روحی و روانی است.
- عدم مصرف یا کاهش مصرف انواع نوشیدنیهایی که شامل نوشیدنیهای گازدار، کافئین و صنعتی است.
- استفاده زیاد از خوردنیهای پروبیوتیکی مانند پنیر و ماست پروبیوتیک
- بهترین دمنوش ها برای زخم معده: یکی دیگر از روش های درمان زخم معده، مصرف برخی از دمنوش ها است. دمنوش هایی مانند شیرین بیان، بابونه، زنجبیل و رازیانه به دلیل داشتن خاصیت ضد التهابی خود، میتوانند در هضم غذا کمک کنند.
راه های جلوگیری از زخم معده
برای جلوگیری از ایجاد زخم معده، روش های زیادی وجود دارد. با این که نحوهی منتقل شدن عفونت باکتری H.pylori مشخص نبوده، ولی بر اساس تحقیقات صورت گرفته این نتیجه حاصل شده است که این عفونت باکتری میتواند با استفاده از غذا یا آب از یک فرد به فرد دیگری منتقل گردد. در ادامه به معرفی نکاتی میپردازیم که با استفاده از رعایت آنها میتوانید از ایجاد زخم معده پیشگیری کنید:
رعایت اصول بهداشتی
یکی از مهمترین راههایی که میتوان از ایجاد زخمهای گوارشی جلوگیری نمود، رعایت اصول بهداشتی است. با شستن مداوم دستهای خود با استفاده از آب و صابون و همچنین خوردن انواع غذاهایی که به صورت کامل مغز پخت گردیدهاند امکان جلوگیری از انتشار این بیماری وجود دارد.
کاهش استرس
یکی دیگر از مواردی که میتواند باعث جلوگیری از ایجاد علائم زخم معده در فرد شود، کاهش میزان استرس است. زیرا داشتن استرس شدید میتواند باعث افزایش علائم این بیماری شود بنابراین تا حد امکان سعی نمایید استرس خود را مدیریت و کنترل کنید. و از اموری که میتواند استرس شما را تشدید نماید دوری کنید.
با این که امروزه، دور ماندن از استرسها میتواند امری سخت تلقی گردد ولی با استفاده از روشهایی مانند ورزشها، گذراندن وقت با دوستان خود میتوانید استرس خود را کاهش داده و با آرام کردن ذهن خود از آن دوری نمایید.
احتیاط در مصرف داروهای مسکن
برخی از افراد مسکنهایی را استفاده میکنند که میتواند باعث ایجاد ناراحتیهای گوارشی در فرد شود. بنابراین در صورتی که استفاده از این مسکن ضروری است باید آنها را همراه با غذا مصرف نمایید تا بتوانید میزان اثرات مخرب آنها بر معده را کاهش دهید. از راههای دیگر این است که میتوانید این داروها را با دوزهای پایین مصرف کنید و همچنین، از مصرف بیش از حد الکل در زمان مصرف داروها بپرهیزید؛ زیرا با ترکیب این دو مورد میتوانید باعث افزایش زخمهای گوارشی شوید.
استفاده از داروهای کاهش دهنده تولید اسید
استفاده از برخی داروهای مهارکنندهی پمپ پروتون، آنتی اسیدها و مسدود کنندههای اسید میتواند نقش مهمی در جلوگیری از ایجاد زخم معده داشته باشند. همچنین، بهتر است بدانید که مصرف بیش از حد مکملهای آهن باعث تحریک کردن مخاط معده میشود؛ پس از مصرف بیش از حد آن جلوگیری کنید.
عدم مصرف دخانیات و الکل
بهتر است بدانید مصرف سیگار و دخانیانت، میتواند باعث ایجاد اختلال در پوشش محافظتی معده شده و این اندام گوارشی را در معرض ابتلا به زخم شدن قرار دهد. زیرا استفاده از سیگار و الکل علاوه بر این که باعث ترشح بیش از حد اسید معده میشود، میتواند پوشش مخاطی معده و روده را تحریک نموده و در نهایت باعث ایجاد خونریزی و التهاب در آن گردد.
جمعبندی
همانطور که در بالا اشاره کردیم، زخم معده یکی از بیماریهای گوارشی شایع است که میتواند در اثر مصرف بیش از حد برخی از داروهای ضد التهابی و یا مسکنها مانند ایبوپروفن ایجاد گردد. برای جلوگیری از ایجاد این بیماری، میتوان از یک رژیم غذایی مناسب استفاده نمود.
در این برنامه غذایی بهتر است از انواع مواد مغذی مانند کلم بروکلی، ترپچه و انواع میوهها مانند تمشک، شاهتوت و توتفرنگی استفاده نمایید. زخم معده، از بیماریهای نگران کننده نبوده و زمانی که بتوانید زود آن را تشخیص دهید میتوانید با استفاده از روشهای درمانی به بهبود آن کمک کنید ولی در صورتی که برای درمان آن اقدام نکنید ممکن است عوارض خطرناکی را برای شما به وجود آورد.
سوالات متداول
زخم معده چگونه به وجود می آید؟
زخم معده، به عنوان یکی از بیماریهای گوارشی شایع میتواند در اثر ایجاد استرسهای شدید، استفاده بیش از حد از داروهای ضد التهابی مانند ایبوپروفن و ناپروکسن و همچنین عفونتهای باکتریایی ایجاد گردد.
نشانه های اولیه زخم معده چیست؟
از مهمترین نشانهها و علائم زخم معده میتوان به ایجاد دردهای شدید در معده و همچنین، سوزش سر دل اشاره نمود.
چگونه زخم معده را شناسایی کنیم؟
تشخیص زخم معده با استفاده از تستهای تشخیصی و همچنین، معاینات فیزیکی قابل انجام است. از جمله این تستها و آزمایشها میتوان به آندوسکوپی، آزمایش خون و تست تنفسی اشاره کرد.