از آنجایی که در حالت تشنج فرد بیمار هیچ اراده‌ای از خود ندارد، نقش پرستار بیمار تشنجی بسیار حائز اهمیت است. تشنج ناشی از تخلیه ناگهانی و یکباره سلول‌های مغزی است. در این حالت مغز به طور ناگهانی بار الکتریکی سلول‌های مغزی را خالی می‌کند. به دلیل این تخلیه ناگهانی مغز توانایی کنترل تک تک سلول‌ها را از دست می‌دهد و فرد بی‌اراده می‌شود.
عواملی که باعث تشنج می‌شود
تشنج می‌تواند بر اثر عوامل مختلفی به وجود آید، برخی از مهم‌ترین مواردی که باعث تشنج می‌شوند، شامل موارد زیر است:
- استفاده از مواد مخدر
- تماس با مواد سمی
- عفونت‌هایی مانند مننژیت، آبسه مغزی یا آنسفالیت
- اختلالات متابولیکی اعم از هیپوکسی، هیپوکلسمی و هیپوگلیسمی
- ناهنجاری‌های رشدی، عصبی و عروقی مانند صدمات هنگام تولد یا اختلالات مادرزادی
جالب است بدانید در هفتاد درصد مواردی که فرد دچار تشنج می‌شود، هیچ علتی برای آن پیدا نمی‌شود. به این نوع از تشنج‌ها، تشنج ایدیوپاتیک گفته می‌شود.
علائم هشداردهنده تشنج
علائمی که نشان می‌دهد، ممکن است فرد در معرض خطر تشنج باشد، به شرح زیر است:
- احساس سردرد و سرگیجه
- اختلالات حسی
- اختلالات حرکتی
- اختلالات بینایی
- عدم کنترل‌کردن ادرار و مدفوع
- اختلالات رفتاری و روانی
- کاهش قدرت حافظه و فراموشی کوتاه‌مدت
- اختلالات در سیستم‌های خودکار بدن
مراقبت از بیماران تشنجی
برای این که پرستار بیمار تشنجی عملکرد خوبی داشته باشد، قدم اول این است که بتواند آرامش خودش را حفظ کند. به طور معمول تشنج بین ۶۰ تا ۹۰ ثانیه طول می‌کشد اگرچه این زمان بیشتر به نظر می‌رسد. هنگامی که شخصی دچار تشنج می‌شود، حتماً مدت زمان تشنج را اندازه بگیرید. اگر تشنج بیش از پنج دقیقه طول کشید، با اورژانس تماس بگیرید.
زمانی که فردی دچار تشنج می‌شود به طور موقت کنترل عضلات و حرکات خودش را از دست می‌دهد، شاید تصور کنید در این زمان حضور شما بی‌فایده است، اما با رعایت نکات زیر می‌توانید به فرد کمک کنید:
مهم‌ترین کاری که باید به عنوان پرستار بیمار تشنجی انجام دهید این است که شخص را از آسیب و جراحت حفاظت کنید:
- برای اینکه بیمار بتواند بهتر نفس بکشد، دکمه‌های لباس وی را باز کنید.
- در صورتی که خطر افتادن وجود دارد، شخص را محافظت کرده و روی یک سطح هموار بخوابانید و سر شخص را روی ران خود یا بالشت نرم قرار دهید.
- ابزار و وسایل خطرناک را که در اطراف شخص وجود دارد، از وی دور کنید.
- اگر حین تشنج به بالین فرد رسیده‌اید، وی را به پهلو بخوابانید، تا مایع خارج شده از دهان فرد به بیرون جریان پیدا کند و منجر به خفگی نشود.
- از اعمال فشار و نیرو به فرد پرهیز کنید.
- انگشت خود را داخل دهان فرد نبرید.
- با استفاده از عینک با شیشه تیره یا دست روی چشم‌های فرد را بپوشانید تا نور اطراف باعث اذیت شدن چشم‌های بیمار نشود.
اقدامات پس از تشنج
به عنوان یک پرستار بیمار تشنجی بهتر است از اقداماتی که بعد از تشنج لازم است انجام شود، مطلع باشید.
- تا زمانی که بیمار هوشیاری کامل خودش را به دست آورد، در کنار وی بمانید.
- از دادن خوراکی و نوشیدنی به بیمار تا زمانی که هوشیاری کاملش را به دست آورد، خودداری کنید.
- در اکثر مواقع فرد پس از تشنج، دچار گیجی و خواب‌آلودگی بوده لذا با پرسیدن سؤالات کوتاه راجع به محیط، به هوشیار شدن شخص کمک کنید.
- مطمئن شوید که بیمار دچار جراحت و آسیب نشده باشد.
- در صورتی که پس از تشنج فرد دچار تنگی نفس شده است، با احتیاط انگشت خود را به داخل دهان بیمار برده و دهان وی را تمیز کنید.
- به بیمار اجازه دهید استراحت کند و اطراف وی را امن کنید.
موارد اورژانسی
در صورت مواجهه با موارد ذیل سریع به اورژانس اطلاع دهید:
- ادامه یافتن تشنج بیش از ۵ دقیقه
- بیماری که باردار باشد
- تب بعد از تشنج
- تشنج بر اثر افت قند یا افزایش شدید آن
- هوشیار نشدن بیمار بعد از گذشت یک ساعت
مواردی که بهتر است به عنوان یک پرستار بیمار تشنجی انجام دهید
به عنوان یک پرستار بیمار تشنجی از برنامه‌های روزانه ورزشی، تغذیه و استراحت مناسب برای بیمار استفاده کنید. ورزش‌های سبک می‌تواند مفید باشد، اما بیمار باید از انجام ورزش‌های سنگین خودداری کند. بهتر است بیمار مدیتیشن، تکنیک‌های آرام‌سازی ذهن، کنترل استرس و تنش انجام دهد.
سخن پایانی
از آنجایی که مراقبت از بیمار تشنجی بسیار حائز اهمیت است، حتماً نکات و اقدامات ذکر شده در متن را رعایت کرده و از انجام هرگونه اقدام بدون آگاهی و دانش خودداری کنید. در صورتی که شرایط بیمار ادامه‌دار شد، حتماً با موسسه پرستاری سلامت اول تماس بگیرید و برای اعزام پرستار به منزل اقدام نمایید .
