همانطور که می‌دانید، اکسیژن و مواد مغذی ضروری برای سلول‌های بدن انسان از طریق خون جابجا می‌شوند. سلول‌هایی مهم و حیاتی چون سلول‌های مغزی نیز وابسته به این گردش خون هستند و در شرایطی که گردش خون متوقف شود، سلول‌ها از کارایی ایده‌آل خود بازمی‌مانند. این توقف در خونرسانی سلول‌های مغزی را سکته مغزی می‌نامند که بر اساس علت سکته مغزی می‌تواند ایسکمیک یا هموراژیک باشد.
متاسفانه آمار مرگ و میر در اثر سکته مغزی بسیار بالا است و تحقیقات پزشکی کشور نشان داده میانگین سن سکته مغزی در ایران روبه کاهش است. این دلیلی بسیار محکم است برای اینکه هر فرد و پرستار بیمار شایع ترین علائم سکته مغزی را بشناسد و در صورت مشاهده آن در هر فرد، به سرعت با اورژانس تماس گیرد. اما به راستی علائم سکته مغزی در زنان و مردان چیست؟ آیا این نشانه‌ها بر اساس جنسیت و سنین متفاوت است؟ علت سکته ی مغزی در افراد مختلف چه می‌تواند باشد؟ در این نوشته از مرکز پرستاری سلامت اول، هدف ما بررسی همین پرسش‌های مهم و پرتکرار است… با ما همراه باشید.
آمار و علائم سکته مغزی در زنان و مردان
به طورکلی علائم سکته مغزی در زنان و مردان با سنین مختلف مشابه است. بسیاری افراد علائمی مشترک را تا چند دقیقه بعد از سکته از خود نشان می‌دهند که عمدتا از لحاظ جنسیت تفاوتی نداشته‌اند. اما آمار ایجاد علائم سکته مغزی در زنان و مردان متفاوت است. آمارها نشان می‌دهد در کشور خودمان ایران، آمار بیماران سکته مغزی در مردان، ۲۵ درصد بیشتر از زنان است و نیاز به پرستار بیمار در منزل پرستار بیمار دارند.
همانطور که احتمالا که می‌دانید، فشار خون، چربی خون و دیابت سه عامل اصلی افزایش ریسک سکته هستند. اما تاثیر این پارامترها در سکته مغزی زنان و مردان متفاوت بوده است. به‌طوری‌که مردان با فشار خون بالا، ۲.۵ برابر بیشتر از زنان دارای فشار خون بالا دچار سکته شده‌اند. همچنین مردان دیابتی، ۲ برابر بیشتر از زنان دیابتی احتمال درگیری با سکته مغزی را دارند.
احتمالا شما هم شنیده‌اید که اصطلاحا می‌گویند: “دارم از استرس سکته می‌کنم!!” اما آیا واقعا استرس تاثیری بر سکته مغزی دارد؟ در این مورد باید بدانید که ارتباط غیر مستقیمی بین سکته و استرس وجود دارد. استرس باعث افزایش فشار خون می‌شود و فشار خون بالا می‌تواند با پارگی رگ، سکته مغزی هموراژیک را در پی داشته باشد.
شایع ترین علائم سکته مغزی در زنان و مردان
از کجا بفهمیم شخصی دچار سکته مغزی شده و نیاز به کمک دارد؟ در واقع سکته مغزی تا چند ثانیه یا چند دقیقه بعد از وقوع، با علائمی مشابه در افراد مختلف جلوه پیدا می‌کند. ریشه شایع ترین علائم سکته مغزی نهفته در علت سکته ی مغزی در افراد مختلف است. اما مهم این است که این علائم به دقت در فرد پیگیری شده و در صورت بروز، سریعا به پزشک اطلاع داده شوند. تماس با اورژانس و ماساژ قلبی برای احیا، اولین گام‌ها برای رفع علائم و عوارض سکته هستند. شایع ترین علائم سکته مغزی در افراد عبارتند از:
- ضعف، بی‌حسی و لَختی صورت، پا و بازو خصوصا در یک سمت بدن (همی پارزی)
- عدم تعادل، سرگیجه و سیاهی رفتن چشم که می‌تواند منجر به از پا افتادن فرد شود.
- سردرد ناگهانی و شدید که علت شناخته‌شده‌ای ندارد
- عدم اختیار در دفع ادرار و مدفوع
- مشکل در بلع غذا به‌صورت ارادی
- مشکل در حافظه کوتاه‌مدت و بلندمدت
- اختلال در گفتار و صحبت کردن و همچنین مشکل در درک صحبت‌های دیگران
- دید غیر واضح و تار، دوبینی و یا از دست دادن بینایی خصوصا در یک چشم
- همچنین در موارد حاد و خطرناک، امکان دارد فرد دچار اختلال در تنفس شود و به اغما برود…
بیشتر بخوانید : پرستاری بعد از سکته مغزی سالمند و نکاتی که باید پرستار بداند
علائم سکته مغزی خفیف
درحالی‌که سکته مغزی در زنان و مردان معمولا علائمی ماندگار دارد و علت سکته مغزی پاره شدن رگ‌ها یا انسداد کامل آن‌ها در مغز است؛ علائم سکته مغزی خفیف به دلیل بستگی موقت برخی رگ‌ها در مغز ایجاد می‌شود. وقتی یک لخته خون در قسمتی از رگ‌ها انسدادی موقتی ایجاد کند، اصطلاحا سکته مغزی خفیف از نوع ایسکمیک (سکته مغزی گذرا یا TIA) رخ داده و علائم گذرا هستند.
اما چگونه متوجه شویم که علائم سکته مغزی خفیف ایجاد شده؟ این شرایط با علائمی چون بی‌حسی و ضعف در یک طرف بدن، اختلال در تکلم و بلع ارادی غذا به طور موقت و اختلال در بینایی بروز می‌کند. البته باید توجه داشت که این علائم کاملا مشابه علائم سکته مغزی معمولی هستند؛ اما با این تفاوت که بیش از ۲۴ ساعت ادامه پیدا نخواهند کرد. همچنین سوزش دست و پا، عدم تعادل و سرگیجه در این نوع سکته نیز رایج است و می‌تواند در افراد مختلف با شدت‌های مختلفی مشاهده شود.
علت سکته ی مغزی در افراد چیست؟
برای درک بهتر علائم سکته مغزی، خوب است دلایل و علل این عارضه را بشناسید. درحقیقت سکته مغزی در دو نوع ایسکمیک و هموراژیک ایجاد می‌شود. حالت ایسکمیک زمانی است که دلیل سکته و توقف خونرسانی مغز، بسته شدن رگ‌های مغز است و حالت هموراژیک به شرایطی می‌گویند که به دلیل نشت و خونریزی رگ‌های پاره شده در مغز، خونرسانی دچار اختلال می‌شود.
علت سکته مغزی می‌تواند به دلیل انسداد یا پارگی عروق خونی در مغز باشد. این انسداد معمولاً به دلیل تشکیل لخته‌ی خونی یا توده‌ای از چربی و کلسترول در دیواره‌ی عروق رخ می‌دهد که باعث کاهش جریان خون به یک قسمت از مغز می‌شود و باعث مرگ بافت مغزی در آن منطقه می‌شود. پارگی عروق نیز می‌تواند به دلیل ضعف دیواره‌ی عروق به علت فشار خون بالا، عارضه‌ی خونی یا ضربه‌ی مغزی رخ دهد. فاکتورهایی مانند سن، فشار خون بالا، دیابت، سابقه‌ی خانوادگی، سیگار کشیدن و چاقی می‌توانند عوامل افزایش خطر برای ابتلا به سکته مغزی باشند.
به طور خلاصه علت اصلی سکته مغزی ایسکمیک، تجمع چربی و کلسترول بالای خون است که باعث سخت شدن دیواره رگ‌ها می‌شود و وقتی کوچکترین لخته از رگ می‌گذرد، می‌تواند رگ را مسدود کند. اما علت سکته مغزی هموراژیک، می‌تواند ضربه مغزی، استفاده از داروهای ضد انعقادی یا فشار خون بالا باشد که به رگ فشار زیادی را وارد می‌کند و موجب پارگی آن می‌شود.
