به دلیل اینکه نخاع قابلیت ترمیم ندارد، پرستاری بیمار قطع نخاع از اهمیت بالایی برخوردار است. طبق آمار سالانه در حدود ۱۲۰۰۰ ضایعه نخاعی در آمریکا اتفاق می‌افتد. اکثر این قربانیان افراد بین ۱۶ تا ۳۰ سال هستند که بر اثر تصادف با وسایل نقلیه موتوری و زمین‌خوردن دچار سانحه می‌شوند.
ضایعه نخاعی و علل ایجاد آن
زمانی که نخاع یا عصب انتهای کانال نخاعی آسیب ببیند، ضایعه نخاعی ایجاد می‌شود. این بیماری در اغلب موارد منجر به ناتوانی دائمی در عملکردهای بدن در زیر محل آسیب می‌شود. ضایعه نخاعی بیشتر بر اثر سوانح و تصادفات ایجاد می‌شود. طبق آمار در هر دو ساعت یک نفر بر اثر سانحه و تصادف دچار قطع نخاع می‌شود. مواردی که باعث قطع نخاع یا ضایعه نخاعی می‌شود، شامل موارد ذیل می‌شود:
- ضربه گلوله یا چاقو
- برق‌گرفتگی
- بروز التهاب، خون‌ریزی و تورم در اطراف نخاع
- آسیب به ستون فقرات بر اثر سرطان و عفونت
- سقوط از ارتفاع
- آسیب‌دیدگی سر و ستون فقرات بهنگام ورزش
- آسیب‌های وارده در تصادفات و سوانح رانندگی به سر، گردن، کمر و قفسه سینه
- شیرجه در آب کم‌عمق
- ایجاد چرخش شدید در قسمت میانی بدن
انواع ضایعه نخاعی
به‌طورکلی دو نوع ضایعه نخاعی ایجاد می‌شود:
-
ضایعه نخاعی ناقص
در این حالت قدرت تحرک و احساس فرد به طور کامل از بین نمی‌رود. معمولاً فرد توان حرکت‌دادن یکی از پاهایش را دارد، در برخی از اندام‌ها احساس دارد و عملکرد یک سمت بدن آنان بهتر از سمت دیگر است.
-
ضایعه نخاعی کامل
در قطع نخاع کامل فرد توان حسی و حرکتی هر دو سمت بدنش را از دست میدهد. ضایعه نخاعی کامل در هر قسمتی از طناب نخاعی ممکن است، رخ دهد.
علائم ضایعه نخاعی
موارد ذکر شده در زیر نشان از ایجاد ضایعه نخاعی دارند:
- درد شدید در گردن و کمر
- مورمور شدن بدن
- ناتوانی در حرکت‌دادن اندام‌های مختلف بدن
- ناتوانی در تشخیص گرما و سرما
- ناتوانی در کنترل ادرار و مدفوع
- گرفتگی عضلانی
- تنگی نفس و اختلالات تنفسی
- احساس درد شدید در ناحیه آسیب‌دیده
پرستاری از بیمار قطع نخاع
پرستاری از بیمار قطع نخاع، احتیاج به مراقبت‌های خاصی دارد که در ادامه به بررسی تمامی این موارد می‌پردازیم:
-
مراقبت‌های حرکتی
باتوجه‌به میزان آسیب‌دیدگی اگر بیمار قادر به استفاده از صندلی چرخ‌دار یا بریس باشد، آموزش‌های لازم توسط فیزیوتراپ به وی داده می‌شود.
-
مراقبت از مفاصل بیمار
مفاصل اندام آسیب‌دیده که توان حرکتی ندارند، پس از مدتی دچار خشکی و سفتی می‌شوند. خشکی مفاصل می‌تواند مشکلات جدی برای پرستاری از بیمار ایجاد کند. این عارضه برگشت‌ناپذیر بوده، به همین دلیل لازم است روزانه و چندین بار در روز تمام مفاصل اندام فلج شده توسط پرستار بیمار حرکت داده شود. فیزیوتراپ این آموزش‌ها را نیز به پرستار یا همراه بیمار میدهد.
-
مراقبت‌های پوستی
به علت این که بیمار توانایی حرکت‌دادن لگن و اندام تحتانی را ندارد، در معرض خطر زخم بستر قرار می‌گیرد. این زخم‌ها که بیشتر در ناحیه پشت لگن و پا ایجاد می‌شوند، با حرکت دادن مکرر بیمار در بستر قابل پیشگیری هستند. همچنین می‌توانید از تشک‌های مخصوص طبی که با نام تشک مواج در بازار وجود دارند، استفاده کنید.
-
مراقبت‌های دستگاه ادراری و دفعی
بیماران قطع نخاعی کنترل ادرار و مدفوع را ندارند. برای این بیماران سوند ادراری زده می‌شود. همچنین به بیمار آموزش داده می‌شود که چگونه تا حدودی کنترل ادرار و مدفوع خود را داشته باشد.
اهمیت پرستاری از بیمار قطع نخاع در منزل
برنامه‌ها و اهداف مراقبتی که به‌منظور پرستاری از بیمار قطع نخاع در منزل باید انجام دهید، شامل جلوگیری از آسیب بیشتر به نخاع، بهبود عملکرد تنفسی، به‌حداقل‌رساندن عوارض بیماری، کمک به ارتقا تحرک و سلامتی، استقلال و حمایت روحی بیمار می‌شود.
به‌طورکلی نقش پرستار بیمار در مرکز پرستاری سلامت اول به‌عنوان حامی بسیار بااهمیت است. ایجاد محیط سالم و ایمن از وظایف پرستار به شمار می‌رود. پرستار می‌تواند به شکل‌گیری احساسات و باورهای صحیح در ذهن بیمار کمک کند تا بیمار بتواند سلامتی و تندرستی خود را تا حدودی بازیابی کند.
سخن پایانی
در پرستاری از بیمار قطع نخاع باید به بیمار کمک کنید تا در انجام کارهای شخصی خود تا جایی که می‌تواند مستقل عمل کند. فعالیت‌های مربوط به تمرکز ذهن به بیمار کمک می‌کند تا تحمل و استقامت وی بالا رفته و ایمنی بیشتری برای وی ایجاد می‌کند. توجه داشته باشید بیمار قطع نخاعی برای سپری کردن زندگی به ابزار ویژه‌ای احتیاج دارد که نیاز است آن‌ها را برای بیمار تهیه کنید.
