زخم بستر، یکی از بیماریهای شایع در میان سالمندان و افرادی است که به دلایل متعددی تا مدت طولانی بدون تحرک در بستر خود قرار میگیرند. همچنین، این بیماری در افراد کمتوان و معلول که از ویلچر استفاده مینمایند رایج است. با توجه به اینکه زخم بستر، در اثر فشار بیش از حد مویرگها، در زمان طولانی به سطح پوست ایجاد شده و باعث ایجاد آسیب قسمتهایی از آن میگردد بنابراین، به آن زخم فشاری نیز میگویند.
درمان زخم بستر افراد سالمند در خانه با استفاده از روشهای حرفهای و مدرن توسط پرستار بیمار، میتواند به بهبود هر چه سریعتر زخمهای آنها کمک نماید. این روشهای درمان در منزل شامل تمیز کردن و ضدعفونی کردن زخم و همچنین پانسمان کردن زخم است. در ادامه با ما همراه باشید تا شما را با انواع زخم بستر و راههای درمان آنها آشنا نماییم.
زخم بستر چیست؟
زخم بستر، نوعی از زخم بوده که به علت فشار بیش از حد معمول و طولانی مدت بر روی پوست ایجاد میگردد. این نوع از زخمها در سالمندان و یا افرادی که به صورت طولانی مدت در روی ویلچر یا بستر خود بدون حرکت باقی میمانند، بیشتر در قسمتهای استخوانی بدن مانند روی سینه و زانو، ساق پا، باسن، پاشنه پا، مچ پا، پشت کمر و استخوان دنبالچه به وجود میآیند. چون در این نواحی از بدن؛ بافت پوستی میان دو سطح سختی از استخوان قرار گرفته است.
با توجه به مطالب گفته شده حتما به این نتیجه رسیدهاید که برای مراقبت از سالمندان و جلوگیری از ایجاد این نوع از بیماریها و تشدید آن؛ وجود یک پرستار سالمند ضروری است؛ زیرا پرستاران دارای تخصصهای ویژهای بوده و میتوانند به سالمندانی که به دلیل ناتوانیهای حرکتی و جسمی در روی بستر خود ثابت ماندهاند کمک زیادی کنند.
زخم بستر چگونه است؟
زخم بستر، به عنوان یکی از بیماریهای شایع در سالمندان و افراد کمتحرک میتواند کیفیت زندگی فرد را تحت تاثیر بگذارد؛ بنابراین درصورتیکه فرد علائمی مانند قرمزی، خارش، تورم و التهاب را بر روی پوست مشاهده نمود، باید برای تشخیص و درمان آن به پزشک مراجعه نموده و یا با استفاده از روشهای خانگی برای درمان آن اقدام نماید. بهطورکلی زخم بستر در 4 مرحله خود را نشان میدهد که در مرحله اول شناسایی درمان آن میتواند آسان باشد.
انواع زخم بستر
این نوع از زخمها در افراد بی تحرک، در طی 4 مرحله مختلف به وجود آمده و پیشرفت میکند. در اینجا به بررسی انواع زخم بستر میپردازیم:
زخم بستر درجه 1
این مرحله از بیماری، به صورت تغییر رنگ در سطح پوست به وجود میآید؛ و باعث ایجاد رنگ سفیدی، تیرگی یا قرمزی در سطح پوست میشود. در این مرحله از زخم بستر، پوست سالم بوده و هیچ آسیب جدی بر آن وارد نشده است اما کاهش جریان خون و افزایش فشار بر آن ناحیه باعث تغییر رنگ در پوست گردیده است. با تشخیص به موقع و درمان این بیماری در مرحله اول، امکان بهبود کامل آن وجود دارد.
زخم بستر درجه 2
درصورتیکه زخم بستر درجه 1 به موقع تشخیص داده نشده و هیچ درمانی برای آن صورت نگیرد، زخم پیشرفت نموده که به آن درجه 2 میگویند. در این درجه از بیماری، بافتهای زیرین پوست دچار آسیب گشته و به صورت قرمزی، التهاب یا زخم خود را نشان میدهد؛ بنابراین، بافتهای آسیب دیده دچار درد شده و باعث ایجاد حساسیت در آن ناحیه از پوست میشوند. بهتر است در این نوع از بیماری، توجه بیشتری به درمان آن شده تا از ایجاد آسیبهای جدیتر جلوگیری گردد.
زخم بستر درجه 3
اگر زخم بستر درجه 2 به موقع درمان نشود، این زخم عمیقتر شده و با نفوذ به بافت¬های زیرین، باعث ایجاد آسیبهای عمیق و غیرقابلجبران میگردد. در این نوع از بیماری، احتمال ایجاد عفونت وجود دارد که شما میتوانید با استفاده از مراقبتهای ویژه و همچنین، یادگیری نحوه پانسمان زخم بستر، به درمان و پاکسازی عفونت بپردازید.
زخم بستر درجه 4
زخم بستر درجه 4 که شدیدترین نوع این بیماری است، زخم به لایههای عمقی پوست نفوذ کرده و حتی میتواند به استخوانها، تاندونها و ماهیچهها نیز نفوذ نماید و آنها مورد آسیب جدی قرار دهد. در این نوع از بیماری، علاوه بر ایجاد زخمهای عمیق، احتمال ایجاد عفونتهای شدید وجود داشته و میتواند عوارض جدی را برای فرد به وجود آورد. در این مرحله از بیماری، برای درمان فرد، نیازمند مراقبتهای پزشکی ویژه و درمانهای تخصصی بوده تا بتواند از ایجاد عوارضهای شدیدتر جلوگیری نماید.
علت ایجاد زخم بستر
زخم بستر که در اثر فشار بیش از حد به پوست ایجاد میگردد؛ باعث کاهش جریان خون در آن قسمت میشود. پوست به علت بی تحرکی میتواند در برابر فشار آسیبپذیر گردد و عوارض زیادی را به وجود آورد. در ادامه به معرفی دلایل ایجاد زخم بستر میپردازیم:
فشار زیاد
یکی از مهمترین دلایل ایجاد زخم بستر، فشار است. با افزایش فشار بیش از حد معمول بر روی پوست، جریان خون که وظایف رساندن مواد مغذی و اکسیژن را به بافت ها دارد، در آن ناحیه کاهش پیدا کرده و باعث ایجاد آسیب در بافت های مجاور و پوست میگردد. در افراد بی تحرک، این فشارها بیشتر در قسمتهایی از عضلات که استخوانی هستند مانند تیغههای شانه، آرنج، پاشنه پا و باسن ایجاد میگردد.
اصطکاک
یکی دیگر از علل به وجود آمدن زخم بستر، اصطکاک است. مالیده شدن پوست به ملافه یا لباس فرد میتواند باعث ایجاد اصطکاک گردد. در این صورت، پوست آسیبپذیرتر شده و میتواند دچار تورم و التهاب شود.
برش
برش در زخم بستر، زمانی به وجود میآید که دو سطح در خلاف جهت یکدیگر حرکت نمایند. در این صورت پوست دچار آسیب شده و میتواند عوارض جدیتری را در پوست ایجاد نماید.
علائم زخم بستر
این بیماری دارای علائمی است که با مشاهده نمودن آنها میتوانید متوجه ایجاد زخم بستر شوید. این علائم جدی و هشداردهنده عبارتاند از:
- ایجاد تغییرات غیرعادی در بافت و رنگ پوست
- ایجاد التهاب، تورم و قرمزی بر روی پوست
- بیرون آمدن مایعی مانند چرک از پوست
- احساس سردی و یا گرمی در یک ناحیه از پوست
- احساس درد در هنگام لمس نمودن ناحیهای از پوست بدن
راه های تشخیص زخم بستر
برای تشخیص زخم فشاری، در ابتدا پزشک پوست و بافتهای آن را به دقت بررسی نموده و سپس برای اینکه بتواند نوع آن را تشخیص دهد برای بیمار آزمایشهایی را تجویز میکند . که در ادامه به بررسی بیشتر این روشها میپردازیم:
آزمایش خون
یکی از راههای تشخیص زخم بستر، آزمایش خون است. از این آزمایش، برای تشخیص میزان عفونت موجود در زخم استفاده میشود. همچنین، درصورتیکه فرد به علائم شدیدتری مانند تعریق و اضطراب، تب و افزایش تعداد گلبولهای سفید دچار شود، پزشک برای تکمیل نمودن آزمایش ممکن است از کشت خون نیز استفاده کند.
تشخیص با اسکنرهای SEM
یکی دیگر از روشهای تشخیص این بیماری، استفاده از روش پیشرفتهای به نام اسکنرهای SEM است. این ابزار پیشرفته، میتواند 3 تا 10 روز قبل از ایجاد زخم، آن را تشخیص دهد. بنابراین در این صورت فرد با تشخیص به موقع میتواند اقدامات درمانی را آغاز نموده و قبل از اینکه پوست دچار آسیبهای جدی شود بهبود یابد.
بررسی فشارخون
بررسی فشارخون فرد، یکی دیگر از راههای تشخیص این بیماری است. در این روش، پزشک با اندازه گرفتن فشارخون فرد، میتواند خونرسانی دقیق و کافی فرد به همهی بافت های بدن را تشخیص دهد. و بیماری فرد را شناسایی نماید.
روشهای تصویربرداری
زمانی که زخم به استخوانها و بافت های عمقی پوست نفوذ کرده باشد، پزشک برای تشخیص آن و تعیین درجه آن، از روشهای تصویربرداری مانند سیتیاسکن، اسکن استخوان استفاده میکند. تا بتواند میزان عفونت ایجاد شده در پوست را تشخیص دهد. در این روشها، میزان آسیب بافت ها تشخیص داده میشود و فرد میتواند اقدامات درمانی را برای بهبود انجام دهد.
راه های درمان زخم بستر
درمان زخم بستر یا دکوبیتوس با توجه به شدت و موقعیت زخم انجام میشود. از درمانهای معمولی که برای زخم بستر استفاده میشود میتوان به تمیز کردن زخم و همچنین، استفاده از پانسمانهای مخصوص است. علاوه بر این موارد زمانی که آسیب جدی باشد از روشهای جراحی و برداشتن قسمتی از زخم برای ترمیم بافت های آسیب دیده استفاده میکنند. در ادامه به بررسی انواع راه های درمان زخم بستر میپردازیم:
تمیز و خشک کردن پوست
یکی از راه های درمان زخم بستر، تمیز کردن پوست با استفاده از مواد پاک کننده ملایم است؛ که بعد از شستن بهتر است آن را خشک نمایید. با استفاده از این روش میتوانید تماس پوست با ادرار، رطوبت و مدفوع را محدود نموده و به ترمیم آن کمک کنید.
جدا کردن بافت مرده پوست
یکی دیگر از روشها برای درمان زخم بستر، جدا نمودن بافت مرده پوست است. استفاده از روشهای دبریدمان و بریدن بافتهای مرده باعث میشود که بافت پوست هر چه سریعتر ترمیم گردد و به حالت اولیه برگردد.
استفاده از پانسمان
از روشهای درمانی دیگر زخمها، میتوان به پانسمان کردن اشاره کرد. پانسمان نمودن میتواند از زخمها محافظت کرده و باعث بهبودی سریع گردد. همچنین، از دیگر مزایای پانسمان زخمها، میتوان به جلوگیری از عفونت و از بین رفتن بافت های مرده اشاره کرد.
آنتی بیوتیک
مصرف آنتی بیوتیک از راه های دیگر درمان زخم بستر است. با مصرف انواع آنتیبیوتیکهای خوراکی و یا کرم آنتی بیوتیک موضعی میتوانید به درمان عفونتهای ناشی از زخمها کمک کنید.
کاهش فشار
یکی از مهمترین راه های درمان زخم بستر، کاهش فشار بر روی قسمت آسیب دیده پوست است. برای این کار میتوانید، وضعیت بدن بیمار را مدام تغییر داده و با گذاشتن بالشهای طبی زیر سر، آرنج و سایر قسمتهای برجسته بدن او فشار را از قسمتهای مختلف کاهش داده و به درمان زخمها و بافت های آسیب دیده کمک نمایید.
فیزیوتراپی
یکی دیگر از روشهای درمان آسیبهای وارد شده به پوست در اثر بی تحرکی، فیزیوتراپی است. با استفاده از فیزیوتراپی میتوانید به افزایش گردش خون خود کمک نموده و عضلات بدن خود را تقویت نمایید. فیزیوتراپی یکی از موثرترین روشها برای پیشگیری و درمان زخم بستر است.
پیگیری و مراقبت مداوم از پوست
پیگیری و مراقبت مداوم از پوست میتواند باعث بهبود زخمهای ایجاد شده در آن باشد. با توجه به اینکه بهبود و درمان زخمهای حاصل از این بیماری نیازمند زمان بیشتری است؛ بنابراین با مراقبتهای بهداشتی میتوانید به درمان زخم بستر کمک کنید.
درمان زخم بستر با زردچوبه
استفاده از روشهای سنتی میتواند در درمان زخم بستر تاثیر زیادی داشته باشد. زیرا این روشهای سنتی هیچگونه عوارضی را برای فرد ایجاد نمیکند. یکی از این روشهای درمانی، استفاده از زردچوبه است. با توجه به اینکه زردچوبه دارای خاصیت ضدالتهابی و ضد باکتریایی بوده، بنابراین استفاده از آن هیچ عوارض جدی را ایجاد نمیکند. برای این کار، باید پودر زردچوبه را بر روی زخم پاشیده و اجازه دهید تا مدتی بر روی آن بماند. شما میتوانید این کار را دو بار در روز انجام دهید.
بهترین و سریعترین درمان زخم بستر
همانطور که گفتیم، زخم بستر، به عنوان یکی از بیماریهای شایع در سالمندان و افرادی که تحرک کافی ندارند، میتواند آزاردهنده بوده و عوارضی مانند ایجاد سوزش، درد و عفونت را برای فرد به وجود آورد؛ بنابراین، یکی از بهترین و سریعترین روشهای درمان آن، استفاده از جراحی بوده که با استفاده از این روش، قسمتهای آسیب دیده پوست برداشته میشود و پوست میتواند دوباره ترمیم گردد.
درمان زخم بستر عمیق در منزل
زخم بسترهای عمیق که معمولا شامل درجه 3 و درجه 4 است، میتواند آسیبهای جدیتری مانند ایجاد عفونت در پوست را برای فرد به وجود آورند؛ و گاهی ممکن است با استفاده از روشهایی مانند برداشتن قسمتی از بافت پوست بتوان به درمان آن کمک نمود. بنابراین استفاده از روشهای درمانی زیر میتواند در بهبود این نوع زخمها در منزل کارساز باشد:
ایجاد تغییر در وضعیت بدن
یکی از راه های درمان زخم بستر عمیق در خانه، تغییر وضعیت بدن بیمار است. درصورتیکه بیمار بر روی تخت دراز کشیده باشد بهتر است او را هر یک یا دو ساعت تغییر وضعیت دهید؛ و یا اگر فرد بر روی ویلچر باشد، باید هر یک ربع یکبار او را تغییر وضعیت دهید. با انجام دادن این کار، فشار و تحریک بر روی پوست کاهش پیدا نموده و پوست دچار آسیب نمیشود.
مراقبتهای بهداشتی از پوست
از روشهای درمانی دیگر زخم بستر در منزل، مراقبتهای بهداشتی فرد است. در این روش میتوانید با شستشوی پوست فرد با استفاده از آب و صابون، از پوست مراقبت نموده و از ایجاد عفونت و آسیبهای جدیتر در پوست جلوگیری نمایید. همچنین، تمیز نمودن زخمها و خشک کردن آنها میتواند باعث بهبود زخم گردد.
تغذیه مناسب
یکی از بهترین عامل، در بهبود زخمهای عمیق در خانه استفاده از مواد غذایی مناسب برای بدن است. با استفاده از مواد غذایی برای جلوگیری از زخم بستر مانند استفاده از ویتامینها، پروتئینها و انواع مواد معدنی باعث سرعت بخشیدن به فرآیند ترمیم میگردد. زیرا استفاده از این مواد غذایی باعث تقویت بدن شده و بدن را در برابر ایجاد آسیبهای جدی مقاوم میکند.
جلوگیری از زخم بستر در سالمندان
با استفاده از نکاتی که در زیر معرفی میشود، شما میتوانید از ایجاد زخم بستر در سالمندان جلوگیری کنید.
تغییر وضعیت بدن به صورت منظم
یکی از مهمترین عواملی که میتواند باعث جلوگیری از ایجاد زخم بستر در سالمندان شود، تغییر وضعیت بدن آنها به صورت منظم است؛ زیرا زمانی که فردی در یک مدت طولانی در وضعیت بی تحرک قرار میگیرد، فشار در قسمتی از پوست افزایش یافته و باعث ایجاد زخمهای شدید میشود.
به نقل از clevelandclinic
اگر نشسته اید هر 15 دقیقه یا اگر روی تخت هستید هر یک تا دو ساعت یک بار وضعیت خود را تغییر دهید. اگر نمی توانید موقعیت خود را تغییر دهید، یک مراقب می تواند به شما در انجام این کار کمک کند.
جلوگیری از کشیده شدن پوست
برای جلوگیری از ایجاد زخم بر روی بدن سالمندان، در زمان تغییر وضعیت بدن، دقت کنید که پوست فرد کشیده نشده و آسیب نبیند؛ زیرا ایجاد آسیب و تورم بر روی پوست میتواند با گذشت زمان زخمهای بزرگتری را ایجاد نموده و به بافت های زیرین پوست نفوذ نماید. در این صورت درمان این زخمها میتواند سخت باشد.
استفاده از بالشهای طبی
با استفاده نمودن از بالشهای طبی در زیر آرنج، سر و پاشنه سالمندان که جز نقاط برجسته هستند؛ میتوان فشار وارد شده بر پوست را کاهش داد و در نتیجه از ایجاد زخم بستر جلوگیری نمود. زیرا همانطور که در بالا گفتیم، قسمتهای دارای استخوان بیشتر در معرض ایجاد زخم و آسیب دیدن هستند.
مراقبتهای بهداشتی از پوست
از روشهای دیگر جلوگیری از ایجاد زخم در روی پوست، مراقبتهای بهداشتی است. با تمیز نگه داشتن و شستن پوست با استفاده از آب ملایم و صابون و همچنین، خشک کردن آن میتوان از ایجاد زخمهای عمقی جلوگیری کرد. در هنگام شستن پوست سالمندان بهتر است از شویندههای قوی که دارای الکل هستند پرهیز نمایید.
مرطوب نگه داشتن پوست
یکی دیگر از روشهای جلوگیری از ایجاد زخم بستر در سالمندان، مرطوب نگه داشتن پوست است. با استفاده از انواع لوسیونهای فاقد عطر و الکل میتوانید پوست را مرطوب نگه داشته و از ایجاد زخم جلوگیری نمایید. توجه کنید که استفاده از مرطوب کنندههای دارای الکل بهخودیخود میتواند به پوست فرد آسیب بزند.
بررسی پوست به صورت روزانه
با بررسی روزانه پوست میتوانید زمانی که زخم، قرمزی یا تورمی را در آن مشاهده کردید؛ به پزشک مراجعه نموده و با شناسایی به موقع آن بتوانید برای درمان آن اقدام کنید. در این صورت میتوانید از ایجاد زخمهای عمیقتر در پوست جلوگیری نموده و اقدامات درمانی را برای بهبود کامل انجام دهید.
مصرف کافی پروتئین، ویتامینها و مواد معدنی
داشتن یک رژیم غذایی مناسب که حاوی انواع ویتامینها، پروتئین و مواد معدنی برای ترمیم نمودن بافتهای آسیب دیده و همچنین جلوگیری از ایجاد زخم بستر مهم است؛ زیرا با استفاده از این مواد مقوی میتوانید از سیستم ایمنی بدن خود را تقویت نمایید.
مصرف زیاد آب و مایعات
با توجه به اینکه بی تحرک ماندن و ایجاد فشار بر روی قسمتهایی از پوست، میتواند باعث کاهش جریان خون شود، بنابراین شما میتوانید با استفاده زیاد از مایعات و آب، علاوه بر حفظ رطوبت پوست، به بهبود گردش خون خود کمک کنید.
عدم مصرف سیگار
استفاده از سیگار، یکی از مهمترین عوامل در ایجاد زخم بستر میباشد؛ زیرا نیکوتین موجود در آن، جریان خون را کاهش داده و باعث کاهش توانایی بدن در ترمیم زخمها میگردد.
انجام ورزش
با انجام دادن ورزش و داشتن تحرک، میتوانید گردش خون را افزایش داده و عضلات بدن خود را تقویت نمایید. در این صورت میتوانید از ایجاد زخم بستر جلوگیری کنید.
جمعبندی
همانطور که در بالا اشاره نمودیم، زخم بستر، یکی از مشکلات شایع و جدی در میان سالمندان بوده که باعث ایجاد تغییر در کیفیت زندگی افراد میشود؛ بنابراین، برای پیشگیری از ایجاد این بیماری میتوانید مواردی مانند ترک نمودن سیگار و الکل، تغییر در سبک زندگی، تغییر وضعیت بدن، مرطوب نگه داشتن پوست و غیره را انجام دهید.
همچنین، بهتر است درصورتیکه متوجه علائم ایجاد زخم بستر شدید، در سریعترین زمان ممکن برای درمان آن اقدام کنید؛ زیرا در غیر این صورت ممکن است آسیب به قسمتهای زیرین پوست وارد شده و باعث ایجاد عفونت و عوارض جدیتر گردد.
بهطورکلی، زخم بستر میتواند در طی چند ساعت یا چند روز ایجاد شود. بسیار یاز این زخمها با استفاده از درمانهایی که در بالا به آنها اشاره نمودیم بهبود مییابد ولی برخی از این زخمها ممکن است هیچوقت با هیچ روش درمانی خوب نشوند؛ بنابراین سعی کنید با استفاده از اقدامات پیشگیرانه از ایجاد آنها جلوگیری نمایید تا تاثیر بدی بر کیفیت زندگی شما نگذارد.
سوالات متداول
زخم بستر را چگونه درمان کنیم؟
برای درمان زخم بستر، میتوانید از داروها و پمادهای موضعی استفاده نموده و همچنین، تمیز و خشک کردن زخمها، پانسمان، کاهش فشار بر قسمت آسیب دیده میتواند به درمان این بیماری کمک نماید.
راه های جلوگیری از زخم بستر چیست؟
برای پیشگیری از ایجاد زخم فشاری، میتوانید وضعیت بدن فرد را تغییر داده و همچنین، با استفاده از داشتن تغذیه مناسب، ورزش، مراقبتهای بهداشتی از پوست و غیره از ایجاد زخم بستر جلوگیری نمایید.
چه پمادی برای زخم بستر خوبه؟
پمادهای موضعی زیادی وجود دارند که برای درمان زخمها میتوان از آنها استفاده نمود اما پمادهای موثر در بهبود این بیماری عبارتاند از پماد موپیروسین، پماد تتراسایکلین، پماد آلفا و پماد کالاندولا
زخم بستر بعد از چند روز ایجاد میشود؟
زخم بستر که در اثر ایجاد فشارهای بیش از حد بر روی قسمتی از پوست به وجود میآید، میتواند در عرض چند روز تا چند ساعت ظاهر گردد. و همچنین ایجاد این زخمها میتواند بر کیفیت زندگی فرد تاثیر بگذارد.