ملانوم چشم؛ علائم سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم

ملانوم و سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم یکی از خطرناک‌ترین انواع سرطان پوست است که از سلول‌های ملانوسیت منشأ می‌گیرد. این سلول‌ها مسئول تولید رنگ‌دانه ملانین هستند و در لایه بازال اپیدرم قرار دارند. ملانوم معمولاً به صورت یک لکه یا خال جدید یا تغییر در خال‌های موجود ظاهر می‌شود که اغلب نامنظم، چند رنگ و دارای حاشیه‌های ناواضح است. عوامل مختلفی مانند ژنتیک، تابش زیاد آفتاب و استفاده از سولاریوم در افزایش خطر ابتلا به ملانوم نقش دارند.

ملانوم چشم، که به عنوان ملانوم اوکولار نیز شناخته می‌شود، نوع نادرتری از ملانوم است که در چشم شکل می‌گیرد و ممکن است بدون علائم اولیه مشخص بروز کند. این نوع ملانوم می‌تواند به دیگر قسمت‌های بدن انتشار یابد و نیاز به درمان‌های خاص و مراقبت‌های تخصصی دارد. پرستاری بیمار مبتلا به ملانوم، چه پوستی و چه چشمی، نیازمند توجه ویژه و تخصصی است.

ملانوم داخل چشم چیست؟

ملانومای چشم متداول‌ترین نوع سرطان چشم است. معمولاً روی uvea که لایه‌ای بین شبکیه و قسمت سفید چشم است تأثیر می‌گذارد. بیشتر ملانوم ها روی پوست تأثیر می‌گذارند اما برخی از آن‌ها در سایر قسمت‌های بدن ازجمله چشم ایجاد می‌شوند. ملانومای چشم در سلول‌های رنگ‌دانه ساز ایجاد می‌شود که به چشم‌ها رنگ می‌دهند. اگر سرطان از چشم شروع شود، آن را سرطان اولیه چشم می‌نامند. اگر ملانوم چشم از جای دیگری در بدن شروع شود و به چشم گسترش یابد، به آن سرطان ثانویه چشم گفته می‌شود.

سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم معمولاً یک سرطان ثانویه است، به این معنی که از یک مکان متفاوت در بدن شروع می‌شود و به چشم گسترش می‌یابد. درواقع، از هر 10 ملانومای چشم، حدود 9 مورد در پوست شروع می‌شود. در سال 2019، انجمن سرطان آمریکا (ACS) تخمین می‌زند که حدود 3،360 تشخیص جدید سرطان چشم در ایالات‌متحده انجام شد و بیشتر این موارد ملانومای چشمی بود.

به گفته سایت mayoclinic :

ملانوما نوعی سرطان است که در سلول‌های تولید کننده ملانین – رنگدانه‌ای که به پوست شما رنگ می‌دهد – ایجاد می‌شود. چشمان شما همچنین دارای سلول های تولید کننده ملانین هستند و می توانند ملانوم ایجاد کنند. ملانوم چشم نیز ملانوم چشمی نامیده می شود.

بیشتر ملانوم های چشم در بخشی از چشم که هنگام نگاه کردن در آینه نمی توانید آن را ببینید، ایجاد می شود. این امر تشخیص ملانوم چشم را دشوار می کند. علاوه بر این، ملانوم چشم معمولاً علائم یا علائم اولیه را ایجاد نمی کند.

انواع ملانوم چشمی

ملانوم‌های داخل چشمی، شایع‌ترین نوع سرطان چشم در بزرگسالان هستند و بیشتر در بخش میانی چشم به نام “یووه” (Uvea) رخ می‌دهند. یووه از سه لایه تشکیل شده است: عنبیه، جسم مژگانی و مشیمیه. ملانوم‌های یووه را می‌توان به سه دسته اصلی تقسیم کرد:

1. ملانوم عنبیه

این نوع از سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم در بخش رنگی چشم که عنبیه نامیده می‌شود، ایجاد می‌شود. ملانوم عنبیه معمولاً به صورت لکه‌ای تیره و در حال رشد ظاهر می‌شود که در مقابل عنبیه برجسته می‌شود. این نوع از ملانوم تمایل به رشد آهسته دارد.

2. ملانوم جسم مژگانی

این نوع از ملانوم در عضلاتی که عدسی چشم را تنظیم می‌کنند تا بتوانید اجسام دور و نزدیک را به درستی ببینید، شکل می‌گیرد. جسم مژگانی در پشت عنبیه قرار دارد.

3. ملانوم مشیمیه

این نوع از ملانوم در لایه‌ای از چشم به نام مشیمیه که وظیفه‌ی خون‌رسانی به شبکیه (لایه‌ای حساس در پشت چشم) و بخش جلویی چشم را بر عهده دارد، رخ می‌دهد. مشیمیه شایع‌ترین محل برای ایجاد ملانوم چشم است.

نوع نادر دیگری از سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم به نام ملانوم ملتحمه نیز وجود دارد که در غشای نازکی که قسمت جلویی کره چشم را می‌پوشاند، شکل می‌گیرد.

علائم ملانومای چشم

ملانومای چشم ممکن است به‌عنوان یک نقطه تاریک در عنبیه ظاهر شود. برخی از افراد مبتلابه ملانوم چشم ممکن است هیچ علائمی نداشته باشند. سایرین ممکن است چشمک‌های جرقه مانندی را در دید خود تجربه کنند، تاری دید داشته باشند و یا نقاط تاریکی درزمینه بینایی خود مشاهده نمایند. علائم و نشانه‌های زیر ممکن است در این نوع سرطان مشاهده شود:

• یک نقطه تاریک در عنبیه، که ممکن است رشد کند
• از دست دادن بینایی محیطی در یک چشم
• جابجایی چشم در حفره چشم
• نور چشمک‌زن درزمینهٔ بصری
• چشمان اشک‌آلود
• تاری دید

همچنین ممکن است شخصی لکه‌های شناور را تجربه کند که لکه‌ها یا چاله‌هایی هستند که در میدان دید فرد حرکت می‌کنند. ممکن است فردی هنگام مشاهده یک زمینه ساده، مانند یک دیوار خالی، بتواند لکه‌های شناور را با وضوح بیشتری ببیند. جتی ممکن است به‌صورت نقاط ریز، دایره‌ای، خطوط، ابرها یا تارعنکبوتی ظاهر شوند. لکه‌های شناور در بیشتر مواقع طبیعی هستند، خصوصاً با افزایش سن بیشتر دیده می‌شود ولی لزوماً نشان‌دهنده سرطان نیستند. به‌ندرت، درد در چشم یا اطراف آن می‌تواند از علائم ملانوم چشمی باشد.

عوامل خطرزا

متخصصان دقیقاً مطمئن نیستند که چه چیزی باعث ایجاد ملانوم چشم می‌شود. دانشمندان ارتباطی را بین سرطان چشم و برخی تغییرات ژنتیکی پیداکرده‌اند، اما هنوز مشخص نیست که این تغییرات دقیقاً در کدام قسمت بدن رخ می‌دهد یا اینکه باعث ایجاد سرطان می‌شود. به نظر می‌رسد عوامل زیر خطر ابتلا به ملانوم چشم را افزایش می‌دهد:

1) رنگ چشم

افراد مبتلابه چشم‌های آبی یا سبز در مقایسه با چشم‌های قهوه‌ای بیشتر در معرض ابتلا به ملانوم چشم قرار دارند.

2) قرار گرفتن در معرض اشعه ماورا بنفش

قرار گرفتن در معرض نور ماورا بنفش یا (UV) ممکن است خطر ملانوم ملتحمه را افزایش دهد. این یک ملانوم است که در سطح چشم ایجاد می‌شود.

3) سندرم نئوپلاستیک دیسپلاستیک

در این حالت، فرد دچار خال‌های غیرمعمول می‌شود که به نام خال‌های پلاستیک شناخته می‌شوند. این خال‌ها با خال‌های معمولی متفاوت هستند. آنها مرزهای نامنظمی دارند، ممکن است چندین رنگ مختلف داشته باشند و اغلب به‌صورت خوشه‌ای ظاهر می‌شوند. خال‌های دیسپلاستیک بیشتر از خال‌های معمولی به ملانومای بدخیم تبدیل می‌شوند.

4) نژاد

ملانومای چشم به‌ احتمال‌ زیاد در سفیدپوستان بیشتر ایجاد می‌شود. ملانومای چشم در هر سنی ممکن است ایجاد شود. بااین‌حال، با افزایش سن احتمال آن بیشتر می‌شود.

تشخیص ملانومای چشمی

یک پزشک ممکن است هنگام تشخیص ملانوم چشم، بزرگ شدن رگ‌های خونی را بررسی کند. تشخیص و درمان به‌موقع ملانوم چشم یا درمان لکه زرد چشم برای داشتن یک چشم‌انداز خوب برای وضعیت آینده بیمار بسیار مهم است. انجام آزمایش‌های منظم چشم با دستور متخصص چشم‌پزشک یا بینایی‌سنج، بهترین راه برای تشخیص زودهنگام ملانوم چشم است.

در طول آزمایش، یک متخصص قسمت خارجی چشم را بررسی می‌کند و به دنبال رگ‌های خونی بزرگ است. نتایج این معاینه می‌تواند نشان دهد که آیا شرایط چشم ازجمله تومور وجود دارد یا خیر. همچنین متخصص داخل چشم را معاینه می‌کند و از روش‌هایی برای بررسی قسمت داخلی چشم، ازجمله شبکیه، عصب بینایی و لنز استفاده می‌کنند. این روش‌ها می‌تواند مستقیم یا غیرمستقیم باشد.

• افتالموسکوپی غیرمستقیم

در طی این روش، یک چشم‌پزشک از یک چراغ جلو مخصوص به همراه لنز استفاده می‌کند تا نور بسیار درخشانی را به چشم بتاباند.

• افتالموسکوپی مستقیم

در این آزمایش، متخصص از دستگاهی استفاده می‌کند که شامل دستگاهی متشکل از آینه مقعر و چراغ است. آنها از یک چشمی تنها برای معاینه چشم استفاده می‌کنند. یک متخصص ممکن است به فرد داروهایی برای گشاد کردن مردمک چشم و بزرگ شدن دهانه آن برای معاینه ساختار چشم بدهد. اگر چشم‌ پزشک به ملانوم چشم مشکوک باشد، ممکن است آزمایش‌های تصویربرداری زیر را تجویز کند:

• تشخیص سرطان لکه سیاه در سفیدی چشم با سونوگرافی

امواج صوتی با فرکانس بالا تصاویر ساختارهای داخل چشم را تولید می‌کنند. ملانومای چشم معمولاً در یک تصویر سونوگرافی دارای ویژگی‌های متمایز است. سونوگرافی همچنین می‌تواند به تعیین ضخامت تومور کمک کند. همچنین از این روش برای تشخیص تنبلی چشم در کودکان نیز استفاده میشود.

• آنژیوگرافی فلورسئین

پزشک چشم یک رنگ زرد را به ورید بازوی فرد تزریق می‌کند. همان‌طور که رنگ در چشم به گردش در می‌آید، یک دوربین تخصصی هرچند ثانیه برای چند دقیقه عکس فلاش می‌گیرد. این تصاویر می‌توانند جریان رنگ را نشان دهند و رگ‌های خونی شبکیه را برجسته کنند.

اگر چشم‌پزشک تشخیص ملانوم چشمی را تأیید کند، ممکن است فرد را برای درمان سرطان به یک متخصص چشم یا انکولوژیک ارجاع دهد.

• متاستاز

آزمایش‌های بیشتر می‌تواند تعیین کند که آیا سرطان به سایر قسمت‌های بدن گسترش‌یافته است یا خیر. وقتی سرطان گسترش می‌یابد، عنوان متاستاز شناخته می‌شود. آزمایش‌های تشخیص متاستاز عبارت‌اند از:

• آزمایش خون: که می‌تواند به پزشک کمک کند تا تشخیص دهد که آیا ملانوم چشم به کبد گسترش‌یافته است یا خیر.
• اشعه ایکس قفسه سینه: برای تشخیص ناهنجاری در ریه‌ها
• CT یا MRI: از قسمت دیگری از بدن انجام خواد شد.
• نمونه‌برداری: که در آن پزشک یک نمونه بافت را برای آزمایش به آزمایشگاه ارسال می‌نماید.

برای تشخیص ملانوما معمولا نیازی به انجام نمونه‌برداری نیست. با این‌حال، در صورت انجام این کار اطلاعاتی راجع به‌احتمال یا گسترش ملانوم ملتحمه بدست می‌آید.

درمان ملانومای چشم

درمان به عوامل مختلفی ازجمله محل سرطان، اندازه و نوع تومور و همچنین سلامت کلی فرد بستگی دارد. اگر ضایعه ملانوم کوچک باشد، پزشک ممکن است به‌جای درمان فوری، نظارت را پیشنهاد کند. زیرا مداخلات ممکن است منجر به کاهش بینایی شود. تغذیه‌ی بیمار نیز می‌تواند در بهبود وضعیت چشمی و بهتر شدن حال او بعد از انجام جراحی‌های مربوط به چشم موثر باشد در مقاله ویتامین های مورد نیاز چشم درباره مواد غذایی و ویتامین هایی که برای سلامتی چشم شما مفید هستند صحبت کرده‌ایم.

1. عمل جراحی

در خصوص درمان ملانوم چشم از طریق جراحی چندین گزینه در دسترس است:

• ایریدکتومی

جراح قسمت‌هایی از عنبیه را که حاوی ملانومای کوچک است و به قسمت‌های دیگر چشم گسترش نیافته است بر می‌دارد.

• ایریدوترابکلوکتومی

یک جراح قسمت‌هایی از عنبیه و بافت‌های پشتیبانی‌کننده را که ممکن است ملانوم به آنها گسترش یابد را حذف می‌کند.

• ایریدوسیکلکتومی

جراح بخشی از عنبیه و بدنه مژگانی را برمی دارد. بدنه مژگانی که حاوی رگ‌های خونی است، یک لایه‌نازک بین سفیده چشم و شبکیه است.

• کوروئیدکتومی

یک جراح بخشی از کوروئید و گاهی اوقات بخشی از دیواره چشم را برمی‌دارد. کوروئید بخشی از رنگ‌دانه چشم است که حاوی رگ‌های خونی است. یک دوره پرتودرمانی ممکن است لازم باشد.

• تخلیه هسته چشم

در این روش یک جراح کل چشم را برمی‌دارد. یک پزشک چشم ممکن است این روش را در مواردی که تومور بزرگ است و هر درمان دیگری منجر به از دست دادن بیشتر چشم شود، توصیه کند. همچنین ممکن است برای افرادی که درد چشم شدید دارند، نیاز به تخلیه هسته داشته باشند. سپس جراح پروتز چشمی یک چشم مصنوعی را خواهد کاشت که دید ندارد و یک جایگزین لوازم‌ آرایشی است.

2. پرتودرمانی و سایر درمان‌های هدفمند

پرتو درمانی مواد ژنتیکی سلول‌های سرطانی را از بین می‌برد و تولیدمثل آنها را متوقف می‌کند. یک متخصص پرتودرمانی تومور را هدف قرار می‌دهد تا سلول‌های سرطانی را از بین ببرد درحالی‌ که آسیبی به سلول‌های سالم نخواهد رسید. آن‌ها می‌توانند پرتوها از داخل یا خارج چشم بتابانند. بعد از درمان بیمار نیاز به مراقبت های کامل دارد تا بهبودی خود را بدست آورد. دو نوع پرتودرمانی که برای ملانومای چشم در دسترس است، تله درمانی و به براکی تراپی است.

3. ترموتراپی

ترموتراپی که به دو روش انجام می شود:

• ترانس پایپلاری

این روش نوعی لیزر درمانی مادون‌قرمز است که از گرما را برای کوچک کردن تومورهای استفاده می‌کند.

• سرما درمانی

یک متخصص می‌تواند سلول‌های سرطانی را با استفاده از نیتروژن مایع منجمد کرده و از بین ببرد.

میزان احتمال درمان ملانوم چشمی

میزان قطعی بودن درمان ملانوم داخل چشم به طور قابل توجهی به مرحله پیشرفت بیماری در زمان تشخیص بستگی دارد.

1. مرحله‌ی خوش‌خیم: در مراحل اولیه، زمانی که تومور به عنوان ملانوم خوش‌خیم شناخته می‌شود، برداشتن کامل تومور با جراحی، شانس بسیار بالایی برای درمان قطعی و جلوگیری از عود بیماری به ارمغان می‌آورد.
2. مرحله‌ی بدخیم: در مورد ملانوم بدخیم، چشم‌انداز درمان به طور قابل توجهی پیچیده‌تر می‌شود. در این مرحله، عوامل متعددی از جمله وسعت و محل تومور، وضعیت سلامت عمومی بیمار و شدت عوارض، در تعیین احتمال موفقیت درمان نقش دارند.
3. نقش زمان در درمان: تشخیص زودهنگام و اقدام به موقع برای درمان، کلید اصلی افزایش شانس موفقیت در درمان ملانوم داخل چشم است.
4. تشخیص زودهنگام: در مراحل اولیه، زمانی که تومور کوچک و محدود است، احتمال برداشتن کامل آن با جراحی و حفظ بینایی و عملکرد چشم، به طور قابل توجهی افزایش می‌یابد.
5. تأخیر در درمان: هرچه تشخیص و درمان به تعویق بیفتد، تومور فرصت بیشتری برای رشد و گسترش به سایر قسمت‌های چشم و حتی فراتر از آن به نواحی مجاور مانند حفره حدقه و مغز پیدا می‌کند. در این شرایط، درمان پیچیده‌تر و شانس موفقیت به طور قابل توجهی کاهش می‌یابد.

عوارض ملانوم چشم

عوارض ملانوم چشم، مانند خشکی چشم در سالمندان،  طیف وسیعی از مشکلات را شامل می‌شود که می‌تواند بینایی، سلامت چشم و حتی زندگی فرد را تحت تاثیر قرار دهد.

کاهش بینایی

شایع‌ترین عارضه ملانوم چشم، کاهش بینایی است. تومور می‌تواند با رشد خود، مسیر عبور نور را مسدود کرده و در نتیجه بینایی را کاهش دهد.در موارد پیشرفته، ممکن است تومور به عصب بینای نفوذ کند و منجر به نابینایی کامل در چشم مبتلا شود.

درد

ملانوم چشم می‌تواند در مراحل پیشرفته، باعث درد شدید و مداوم در چشم و ناحیه اطراف آن شود. این درد می‌تواند به حدی شدید باشد که بر کیفیت زندگی بیمار تأثیر قابل توجهی بگذارد.

دیدن لکه‌های شناور

مشاهده لکه‌های شناور، جرقه‌های نوری یا سایه در میدان دید، از دیگر عوارض شایع ملانوم چشم است. این لکه‌ها ناشی از خونریزی یا جدا شدن شبکیه در اثر تومور هستند.

التهاب

ملانوم می‌تواند باعث التهاب شدید در چشم و بافت‌های اطراف آن شود. این التهاب می‌تواند منجر به قرمزی، درد، تورم و تاری دید شود.

گلوکوم

در برخی موارد، ملانوم می‌تواند با مسدود کردن کانال‌های تخلیه مایع در چشم، منجر به افزایش فشار چشم و ابتلا به گلوکوم شود. گلوکوم، بیماری خطرناکی است که در صورت عدم درمان، می‌تواند به آسیب دائمی عصب بینایی و نابینایی منجر شود.

کاتاراکت

رشد تومور در بخش‌های جلویی چشم، می‌تواند باعث ایجاد آب مروارید (کاتاراکت) شود. کاتاراکت، باعث تاری دید و در مراحل پیشرفته، می‌تواند منجر به کوری کامل شود.

انتشار به سایر قسمت‌های بدن

در موارد بسیار پیشرفته، ملانوم چشم می‌تواند به سایر قسمت‌های بدن، مانند غدد لنفاوی، مغز و استخوان‌ها، نفوذ کند. این امر، می‌تواند منجر به عوارض جدی و در نهایت مرگ شود.

پیشگیری از ملانومای چشم

برای کاهش خطر ابتلا به سرطان ملانومای چشم، متخصصان توصیه می‌کنند از محافظت در برابر نور شدید خورشید، ازجمله عینک آفتابی با محافظت UVA و UVB، ضد آفتاب و کلاه لبه‌دار استفاده کنید. دانشمندان هنوز ثابت نکرده‌اند که آفتاب و کار در فضای باز باعث سرطان چشم می‌شود، اما ممکن است خطر بروز آن را افزایش دهد.

سوالات متداول

1. ملانوم داخل چشم چیست؟

ملانوم داخل چشم یک نوع تومور است که از سلول‌های پیگمانتی چشمی بوجود می‌آید. این تومورها ممکن است خودبخود تشکیل شوند یا به دلیل تغییرات در سلول‌های پیگمانتی چشم ایجاد شوند.

2. علائم ملانوم داخل چشم چیست؟

علائم ملانوم داخل چشم ممکن است شامل افزایش ناگهانی اندازه یا شکل غیرمعمول لکه‌هایی در دید، تغییر در دید، یا دیده شدن نورهای مزعج یا هاله‌های رنگی باشد. در صورت دیدن اینگونه علائم، حتماً به پزشک مراجعه کنید.

3. درمان ملانوم داخل چشم چگونه است؟

درمان ملانوم داخل چشم ممکن است شامل جراحی برای برداشتن تومور، تابش یا درمان‌های دیگر مانند آبسه‌زدایی با لیزر باشد، که انتخاب درمان به مرحله و مشخصات تومور بستگی دارد. این تشخیص و درمان باید توسط یک پزشک چشم پزشکی تجربه‌کرده صورت گیرد.

4. ملانوم چشم چقدر جدی است؟

نتیجه ملانوم چشم در هنگام تشخیص مشخص می شود. اگر سرطان به خارج از چشم منتشر نشده باشد،حداقل 5 سال از زمان تشخیص زنده می مانند. اما اگر سرطان به خارج از چشم گسترش یافته باشد، شانس بقای بیشتر کمتر است.

5. آیا ملانوم چشم را می توان از بدن جدا نمود؟

بله، با جراحی این کار امکان پذیر است. در صورتیکه زود تشخیص داده شود فقط تومور برداشته می شود اما اگر پیشروی کرده باشد ممکن است قسمتی از چشم برداشته شود

6. چگونه ملانوم چشم را تشخیص دهیم؟

ملانوم چشم در طول معاینه قبل از ظاهر شدن علائم به علت گشاد دیده شدن چشم مشاهده می شود. در طول معاینه، پزشک با قطره های چشمی مردمک را گشاد می کند. و چشم را از نظر شبکیه و عصب بینایی بررسی می نماید.

7. سرعت گسترس سرطان ملانوما به چه صورتی است؟

ملانوما در زمانی که تومورها جوان هستند سریع‌تر رشد می‌کنند و حتی در طول درمان نیز به اوج خود می‌رسند. اگرچه ممکن است سال‌ها طول بکشد تا سلول‌های آن به اندام دیگری برسند، اما آن سلول‌ها تمایل به رشد و تکثیر سریع دارند و خطر مرگ را افزایش می‌دهند.

8. علائم اولیه سرطان چشم چیست؟

تاری دید، چشم های اشکین و از دست دادن بینایی محیطی در یک چشم از علائم ابتدایی ملانوما چشم می باشد.