اسهال نوزاد، یکی از مشکلات رایج بوده که اکثر والدین درگیر آن می‌شوند. علت این اتفاق در نوزادان، میتواند مواردی مانند: عفونت‌های باکتریایی، انگل‌ها، عفونت‌های ویروسی و … باشد. با شروع غذای جامد دادن به کودکان، حساسیت‌های مختلف غذایی و واکنش نشان دادن بدن به یکسری از غذاها نیز میتواند به عنوان یکی از مواردی که منجر به اسهال نوزادان می‌شوند، در نظر گرفته شود. اگر کودک یا نوزاد شما مدت زیادی است که دچار این بیماری شده و اسهال و استفراغ به شکل غیر طبیعی برای او اتفاق می‌افتد، ضروری است که والدین و یا پرستار نوزاد به دنبال راهکارهایی برای درمان آن باشند. ما در ادامه این مطلب، به بررسی علائم، علت اسهال نوزاد و روش‌های درمان این بیماری در منزل پرداخته‌ایم.
علت اسهال نوزاد؛ چه عواملی موجب اسهال کودکان می‌شوند؟
برای پاسخ به این سوال، ابتدا باید بدانیم که اسهال کودکان چیست؟ اسهال نوزاد، یک مکانیسم طبیعی بدن برای دفع عوامل بیماری زا مانند انواع باکتری‌ها، ویروس‌ها، قارچ‌ها، انگل‌ها و … بوده که با آبکی شدن مدفوع نوزاد و کودک همراه خواهد بود. در صورتی که اسهال، بیش از حد طبیعی باشد، منجر به از دست رفتن مقدار زیادی از آب بدن خواهد شد که بیماری‌های مختلف را بدنبال خواهد شد.
دلیل اسهال نوزاد، عمدتا مربوط به عفونت‌های ویروسی و باکتریایی می‌شود اما کلیت دلایلی که می‌توانند این عارضه را در کودکان رقم بزنند، در ادامه آورده شده است:
- حساسیت غذایی یا حساسیت به داروها
- بیماری های معده و سیستم گوارشی نوزاد
- واکنش سیستم ایمنی بدن کودک و نوزاد
- مسمومیت نوزاد با شیر خشک
- تغییر در رژیم غذایی کودک یا رژیم غذایی مادر شیرده
- مشکلات مربوط به روده، سندرم روده تحریک پذیر
- عفونت با آلودگی‌های ویروسی، باکتریایی و انگلی
- آلرژی به شیر یا عدم تحمل لاکتوز: حساسیت به لاکتور، مشکلی نه چندان شایع بوده که میتواند در کودکان و نوزادان، منجر به بروز اسهال و مشکلات گوارشی شود.
- مواد موجود در شیر خشک: در ترکیبات برخی از شیر خشک ها، موادی بکار گرفته شده که ممکن است کودک یا نوزاذد، به آنها حساسیت نشان دهد؛ در چنین شرایطی، اسهال نوزاد یک امر طبیعی بوده و باید نوع شیر خشک مصرفی عوض شود.
در کل، دلایل زیادی برای اسهال اطفال وجود دارد؛ اکثر دلایل اسهال نوزادان، بسیار شایع بوده و این مشکل معمولا طول نخواهد کشید. در موارد نادر، اسهال کودکان ممکن است نشانه‌ای باشد که خبر از وجود مشکل خاصی در بدن کودک می‌دهد و ممکن است کودک به درمان نیاز داشته باشد.
یک مطالعه پزشکی روی 150 نوزاد نشان داد که نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند نسبت به نوزادانی که به طور جزئی یا کامل از شیر خشک تغذیه می‌کنند، اسهال کمتری دارند. حدود 27 درصد از نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند اغلب اسهال می‌گیرند در حالی که تقریباً 72 درصد از نوزادانی که به طور انحصاری از شیر خشک استفاده می‌کنند اغلب اسهال می‌کنند.
منبع: https://www.healthline.com/health/baby/baby-diarrhea
علل نادر اسهال نوزادان
برخی از دلایل و عوامل وجود دارند که در کودکان و نوزادان شایع نبوده و در موارد استثنا و به ندرت به چشم می‌خورند؛ اما به هر حال، می‌توانند به عنوان علت اسهال نوزاد شناخته شوند:
- عفونت های شدید روده بزرگ (روده ای)
- عفونت difficile
- فیبروز سیستیک
- تومورهای نوروآندوکرین
درمان اسهال نوزاد
اگر نوزاد شما 6 ماه را رد کرده است دادن آب و مایعات به او می تواند برای درمان اسهال مفید باشد. شیر مادر میتواند کمک بسیاری در درمان اسهال نوزاد داشته باشد، ولی اگر نوزاد شما از شیر خشک تغذیه می کند، دادن شیر خشک هم می تواند برای جبران کمبود آب بدن نوزاد و درمان اسهال نوزادان موثر باشد. اگر نوزاد شما به سنی رسیده است که از غذای کمکی تغذیه می کند، دادن غذاهای میکس شده و کم چرب مانند، موز، سیب زمینی پوره شده می تواند تاثیر زیادی در درمان اسهال او داشته باشد.
درمان اسهال کودکان
برای درمان اسهال کودکان سعی کنید مایعات زیادی به او بدهید، مخصوصا آب که از مفید ترین مایعات برای اسهال کودکان است که می تواند آب از دست رفته بدن کودک را جبران کند. همچنین پودر ORS که دارویی برای درمان اسهال است که از داروخانه می توانید تهیه کنید و با آب ترکیب کرده و به کودک خود بدهید.
والدین کودک، نمی‌توانند همیشه از بروز اسهال و دل درد کودکان جلوگیری کنند و یکی از سوالاتی که همیشه ذهن آنان را درگیر خود می‌کند این است که برای اسهال نوزاد چی خوبه؟ در اغلب موارد، اسهال نوزاد به خودی خود بهتر می‌شود و کودک به درمان پزشکی نیاز ندارد. کودک را هیدراته نگه دارید، اگر نوزاد شیر مادر می‌خورد، تغذیه با شیر مادر را ادامه دهید، و اگر نوزاد از شیر خشک استفاده می‌کند، همان روند قبل را ادامه دهید. از متخصص اطفال در مورد نوشیدنی‌های الکترولیت برای نوزادان راهنمایی بگیرید و توجه به تغذیه کودک و نوزاد را در دستور کار خود قرار دهید.
در ادامه، به روش های درمان سریع اسهال کودکان اشاره خواهیم کرد:
چه غذایی برای اسهال کودک خوبه؟
در زمان اسهال کودک، خوردن غذاهای مناسب میتواند به تسریع روند بهبودی و جایگزینی مایعات و مواد مغذی از دست رفته کمک کند. اسهال کودکان معمولا با رعایت کردن مواردی بعد چند خوب می شود، ولی اگر اسهال نوزاد بیشتراز چند روز طول کشید، بهتر است به پزشک متخصص مراجعه کنید. در اینجا برخی از غذاهای مناسب برای درمان اسهال بچه آورده شده است:
- موز
- برنج کته
- سیب زمینی پخته
- نان تست
- سوپ مرغ
- مرغ پخته شده بدون روغن
- ماست کم چرب (ترکیب ماست و پونه)
- میوه های پخته شده یا کمپوت مانند سیب و گلابی
- آب
- آب نارگیل
- محلول ORS
درمان اسهال نوزاد با تغییرات در رژیم غذایی مادر
اگر کودک از شیر مادر تغذیه می‌نماید، تغییر در رژیم غذایی مادر میتواند سبب اسهال نوزاد شود. به عنوان مثال، اگر مادر در شب غذای تند بخورد، ممکن است کیفیت شیر او تغییر نماید. این تغییر میتواند باعث بروز تحریک در شکم کودک شده و شیر را به سرعت در دستگاه گوارش او حرکت دهد و منجر به اسهال گردد. برای شفافیت بیشتر موضوع و پاسخ به این سوال که برای درمان اسهال نوزاد مادر چه بخورد؟ باید به این نکته اشاره کرد که بهتر است مادران شیرده، از مصرف غذاهای با طبع بسیار گرم و تند و یا با طبع بسیار سرد خودداری کنند و به منظور جلوگیری از اسهال نوزاد شیرخوار، با پزشک متخصص کودک خود مشورت نمایند.
کنترل داروهای مصرفی مادر
اگر مادر داروهایی مانند آنتی بیوتیک‌ها مصرف می‌کند، این مواد نیز ممکن است وارد شیر ماد شده و احتمال بروز اسهال را تحریک کند. برخی از مکمل های غذایی مانند ویتامین ها و پودرهای پروتئینی نیز ممکن است به شیر مادر ورود کرده و شکم کودک را تحریک کنند. حتی یک تغییر کوچک در شیر مادر میتواند در نوزدان با دستگاه گوارش حساس سبب اسهال شود.
رژیم غذایی مناسب برای کودک و نوزاد
از مهمترین موضوعاتی که میتواند منجر به رقم زدن اسهال در نوزادان شود، عدم توجه به رژیم غذایی کودک می‌باشد. در صورتی که از غذای جامد برای نوزاد خود استفاده می‌کنید، حتما توجه داشته باشید که کودک شما به آن غذا حساسیت نداشته باشد و همچنین استفاده از غذاهای سرد و نفاخ برای کودک توصیه نمی‌شود. بکار گرفتن یک رژیم غذایی مناسب شامل: موز، لبنیات، نشاسته‌ها و … میتواند در درمان اسهال موثر باشد. همچنین از آنجا که اسهال در کودکان، منجر به از دست رفتن مقدار زیادی از آب بدن می‌شود، بهتر است در رژیم غذایی، به جبران این آب از دست رفته نیز توجه شود.
درمان اسهال نوزادان با پروبیوتیک
یکی از روش های مناسب برای درمان اسهال در نوزادان، استفاده از پروبیوتیک ها در رژیم غذایی کودک می‌باشد. پروبیوتیک‌ها، بدلیل دارا بودن باکتری های مفیدی موسوم به “لاکتوباسیل”، عملکرد دستگاه گوارش نوزاد و کودک را بهبود بخشیده و می‌توانند در درمان این بیماری اثرگذار باشند. ماست های مخصوص حاوی پروبیوتیک، در دسترس ترین محصول برای استفاده از در رژیم غذایی نوزاد می‌باشند.
دارو برای اسهال کودکان
در نهایت، اگر رعایت تمامی موارد بالا به درمان اسهال نوزاد دلبندتان کمکی نکرد، می‌توانید با مراجعه به داروخونه، از داروهایی مانند: قرص اسهال کودکان، پودرهای ضد اسهال کوک، شربت اسهال کودک و انواع آنتی بیوتیک ها و داروهای شیمیایی برای درمان این بیماری استفاده کنید.
اسهال نوزاد
مکونیوم، اولین مدفوع نوزاد پس از تولد است که رنگ سیاه و سبز دارد و بافت چربی دارد. دفع مکونیوم ممکن است یک روز یا دو روز ادامه داشته باشد. پس از چند روز، مدفوع کودک به رنگ خردلی زرد تبدیل می‌شود. این مدفوع ممکن است آبدار و شل شود، اما هنوز به عنوان اسهال نوزاد شناخته نمی‌شود. نوزادان تازه متولد شده به طور معمول دارای مدفوع نرم و چسبناک هستند، به خصوص اگر آنها تنها با شیر مادر تغذیه شوند. همچنین نوزاد ممکن است چند بار در روز دفع انجام دهد و به سختی قابل تشخیص است که نوزاد اسهال دارد یا خیر. در صورتی که نوزاد با شیر خشک تغذیه شود، ممکن است مدفوع بیشتر به رنگ قهوه ای باشد و اسهال نوزادان در این حالت، هنوز هم کمی آبدار خواهد بود و رنگ آن نیز میتواند با مدفوع طبیعی متفاوت باشد.
اسهال به وضعیتی گفته می‌شود که مدفوع کودک یا نوزاد ما بیش از حد معمول شل و آبکی باشد. اگر این روند چندین بار اتفاق بیافتد، کودک یا نوزاد آب قابل توجهی از بدن خود را بعد از هر بار اسهال از دست خواهد داد. اسهال کودکان یک امر کاملا طبیعی بوده و گاها بین تمامی آنها به چشم می‌خورد؛ و میتواند ناشی از عوامل مختلفی از جمله عفونت‌های ویروسی، مسمومیت غذایی و آلرژی غذایی باشد. در بیشتر موارد، اسهال خفیف است و با اقدامات خانگی ساده قابل درمان است. با این حال، مهم است که مراقب علائم کم‌آبی بدن باشید، زیرا این امر میتواند برای کودکان خطرناک باشد.
انواع اسهال در کودکان
انواع اسهال نوزادان را براساس زمان‌بندی و طول مدت بیماری مشخص می‌کنند، که به طور کلی شامل دو نوع می‌باشد:
- اسهال کوتاه مدت (حاد): این نوع اسهال معمولا منشا آن عواملی مانند بیماری‌های ویروسی و باکتریایی است و نهایتا تا 3 روز پایان می‌یابد.
- اسهال بلند مدت (مزمن): اسهال بلندمدت یا مزمن معمولا به اسهال در کودکانی گفته می‌شود که بیش از سه روز طول بکشد. اگر کودک شما سابقه بیماری‌هایی مانند عارضه روده تحریک پذیر داشته باشد، ممکن است تا چند هفته طول بکشد. البته اسهال مزمن بیماری های جدی تری نیز به دنبال دارد، بیماری‌هایی نظیر : التهاب روده، سلیاک و بیماری کرون.
علائم اسهال نوزاد
علائم اسهال نوزادان، به نوع آن، مدت زمان بیماری، سن کودک و موارد مختلفی بستگی دارد، اما در مجموع، می‌توانیم نشانه های زیر را برای تشخیص این بیماری در نظر بگیریم:
- دلپیچه و دل درد کودکان
- مشکلات اجابت مزاج
- تب و لرز نوزاد
- اسهال خونی
- نفخ و ورم معده
- بی اختیاری در انجام مدفوع
- کاهش شدید مایعات بدن (دهیدراته شدن)
علائم شایع کم آبی بدن در اسهال بچه
گفتیم که یکی از علائم اسهال نوزاد، یا بهتر بگوییم، عوارض اسهال نوزاد، کم شدن آب بدن می‌باشد. در ادامه، به برخی از علائم کم شدن آب بدن نوزاد اشاره کرده‌ایم:
- دهان خشک
- پوست خشک
- امتناع از تغذیه
- تغذیه اندک
- تحریک پذیر شدن کودک
- گریه بدون ریزش اشک
- چشمهای گود رفته
- خواب آلودگی
- بیدار شدن از خواب به سرعت
- پوشک خشک برای 8 تا 12 ساعت
پیشگیری از اسهال در کودکان
سیستم ایمنی بدن کودکان بسیار ضعیف تر از بزرگسالان است. بهتر است برای جلوگیری از اسهال کودکان موارد زیر را رعایت کنیم.
شستشوی مداوم صورت و دست‌ها: پس از خوردن هر وعده غذایی دستان و صورت کودک را بشورید.
ضدعفونی کردن محیط بهداشتی کودک: محیط کودک بسیار پتانسیل انتقال بیماری های عفونی را دارد. به همین دلیل سرویس بهداشتی، حمام و تمام سطوح پیشخوان آشپزخانه را ضدعفونی کنید.
ضدعفونی کردن تمام وسایل کودک: شیشه شیر، پستانک، اسباب بازی و دیگر وسایل او مرتب باید ضدعفونی شود. همچنین اگر پت خانگی در منزل دارید وسایل‌های اورا نیز مرتب بشورید.
کوتاه کردن ناخن ها: کودکان ارتباط زیادی با دستان خود دارند و مدام در دهان خود می‌کنند. از این رو ناخن‌ها ها بشدت منشا باکتری وعفونت هستند که باید خیلی به این موضوع توجه کرد.
جلوگیری از اسهال کودکان با تغذیه مناسب
تغذیه کودک که باعث کاهش اسهال در نوزادان می‌گردند مانند:
- کراکر
- غلات
- ماکارونی
- موز
- شیر گاو
- آب سیب و دیگر آب میوه
- غذاهای سرخ شده
- غذاهای ادویه دار
- نوشیدنی های ورزشی که برای بزرگسالان ساخته شده اند
- داروهای ضد عفونت، مگر اینکه متخصص اطفال تجویز نماید
موارد گفته شده در بالا از مهمترین عوامل برای جلوگیری از اسهال نوزاد می‌باشد.
اسهال هرگز نباید سفید و قرمز باشد. در این شرایط بلافاصله با پزشک متخصص اطفال تماس بگیرید. اسهال بسیار سبک و سفید میتواند نشانه ای از یک مشکل در کبد باشد. اسهال قرمز میتواند به این معنی باشد که خونریزی در جایی از بدن وجود دارد. اگر کودک دارای اسهال شدید و آبدار باشد به پزشک مراجعه کنید.
زمان مناسب مراجعه به پزشک در اسهال کودکان
در صورت دیدن هرکدام از این موارد در اولین فرصت به دکتر مراجعه کنید:
- کم شدن ادرار و دفعات آن
- بی‌حالی، بی‌تابی شدید و گریه بی صدای کودک
- تهوع مکرر در کودکان
- دهان و لب های خشک
- طول مدت بیش از سه روز اسهال
- اسهال زرد یا سبز رنگ خونی همراه با بوی بد
- ضعیف شدن سیستم ایمنی بدن
- بی اشتهایی به خصوص نسبت به مایعات
- کودک زیر یک ماه هروز اسهال داشته باشد
- در هر روز بیش از ده بار در روز اسهال داشته باشد و بعد از اسهال میلی به مصرف مایعات نداشته باشد.
کلام پایانی
شایان به ذکر است مرکز پرستاری سلامت اول با داشتن مجوز رسمی از وزارت بهداشت و سال ها تجربه در امر ارائه خدمات مراقبت و پرستاری در منزل آمادگی دارد با کادری مجرب و متخصص به صورت شبانه روزی در خدمت هم‌شهریان گرامی باشد. کادر مجرب این مرکز در قالب پرستار سالمند، پرستار بیمار و پرستار کودک همواره با در نظر گرفتن آخرین استانداردهای خدمات مراقبتی و پرستاری به ارائه خدمت پرداخته و آسایش و امنیت عزیزان شما را اولویت اصلی خویش قرار داده است. برای دریافت اطلاعات بیشتر تنها کافی است که با کارشناسان این مرکز تماس حاصل نموده و مشاوره رایگان دریافت نمایید.
سوالات متداول
1. دلیل اسهال نوزاد چیست؟
عفونت های شدید روده بزرگ (روده ای)، عفونت difficile، فیبروز سیستیک، تومورهای نوروآندوکرین، عفونت همراه با ویروس، باکتری و انگل، تغییر در رژیم غذایی کودک یا رژیم غذایی مادر در صورت شیردهی، حساسیت های غذایی، واکنش سیستم ایمنی، مشکلات مربوط به معده و روده و … از دلایل اسهال در کودکان می‌باشند.
2. برای اسهال نوزاد چی خوبه؟
کراکر، غلات، ماکارونی، موز، شیر گاو، آب سیب و دیگر آب میوه، آنتی بیوتیک ها و پروبیوتیک ها، از مواد غذایی مناسب برای درمان اسهال نوزاد می‌باشند.
3. اسهال نوزادان چه عوارضی دارد؟
ادرار کمتر، بد اخلاقی، خشکی دهان، گریه بدون اشک، خواب آلودگی، از دست رفتن آب بدن
4. درمان اسهال کودکان چیست؟
تغییر رژیم غذایی مادر و کودک، کنترل داروهای مصرفی مادر و کودک، استفاده از پروبیوتیک و آنتی بیوتیک، و در نهایت، استفاده از قرص اسهال نوزاد و کودک، می‌توانند در درمان اسهال نوزاد موثر باشند.
